Plenery filmowe w Polsce

        Nie ma w Polsce większego serwisu poświęconego wyłącznie plenerom filmowych ze zdjęciami miejsc i miast, w których powstawały polskie produkcje. Dzisiaj wszystkich wpisów[ z mutacjami miejskimi ] jest już około 500!

A wszystko dlatego, że od dłuższego czasu, będąc w jakimś rejonie Polski, staram się odwiedzać miejsca, w których kręcono filmy. Najpierw kilkukrotne pobyty na Dolnym Śląsku skłoniły mnie do tego, aby zaprezentować kilkadziesiąt tamtejszych lokacji. Potem doszły inne rejony kraju.

    Przyjrzyjmy się miejscom, gdzie powstawały filmy, ale przeważnie takie wartościowe, z wybitnymi aktorami i mądrym przesłaniem. Na ogół starsze, i już zapomniane. I niekoniecznie hity filmowe, o których wszyscy piszą.

I jeszcze uwagi techniczne:

1.Plenery zgrupowane są według województw

2.Jeżeli w tekście wymieniona jest konkretna lokalizacja – zdjęcie dotyczy właśnie  jej . Natomiast, gdy pada tylko nazwa miejscowości, oznacza to, że albo nie dotarłem do konkretnego pleneru, albo jest on bliżej nieustalony, a wiadomo jedynie, że znajduje się np. w Łodzi czy nad Bałtykiem.

3.Plenery zagraniczne ujęte są we wpisie: “Polskie filmy kręcone za granicą”

4.Plenery warszawskie, wrocławskie, krakowskie, lubelskie, trójmiejskie i łódzkie też zamieszczone są oddzielnie

Dolny Śląsk.

Filmowe plenery Wrocławia przedstawione są w oddzielnym wpisie.

&.Zacznijmy od Lubomierza[ fotografia], który zyskał sławę za sprawą wciąż niezmiernie popularnego obrazu “Sami swoi“[ 1967]. Trudno powiedzieć, dlaczego Sylwester Chęciński zdecydował się akurat na to miasteczko, skoro w bliższej i dalszej okolicy jest pełno innych, o wiele bardziej urokliwych i fotogenicznych. Aby było jeszcze bardziej zagadkowo, okazuje się, że  sceny w  zagrodach Pawlaków i Kargulów nakręcono we wsi Dobrzykowice, leżącej … 100 km na wschód, zaś scenę kolejową na stacji Czernica Wrocławska. Przy okazji trzeba przypomnieć, że w Lubomierzu toczy się akcja jednej z nowel filmu Kazimierza Kutza p.t. “Krzyż Walecznych” z 1958 ze Zbigniewem Cybulskim.

&. Można mieć wrażenie, że dzisiaj takich zagorzałych miłośników oglądania seansów w fotelu kinowym jest mniej, niż w 1987 roku, kiedy kręcono film “Kocham kino” . Obecnie można obcować z ruchomym obrazem w Internecie, telewizji lub w telefonie. Ale kiedyś kino, zwłaszcza w małym miasteczku to było coś. Tym miasteczkiem jest Lubomierz, akurat dla produkcji filmowej wielce zasłużony z 11 tytułami na koncie. Poza Lubomierzem zdjęcia kręcono w Łodzi oraz na tamie na Jeziorze Pilchowickim i na moście kolejowym[ fotografia], który przechodzi ponad nim, jak również na pobliskiej stacji kolejowej. W filmie Piotra Łazarkiewicza na plan zdjęciowy ściągnięto kilka osób, których nazwiska wciąż w branży sporo znaczą jak Elżbieta Czyżewska, Maria Chwalibóg, Henryk Bista, a także aktor drugoplanowy Jerzy Block – niemal etatowy odtwórca ról kolejarzy.

&. W pobliżu leży Gryfów Śląski, który stanowił tło dla świetnego, acz zapomnianego filmu Pawła Komorowskiego “Szklana Góra“[ 1960]. Wystąpiła w nim plejada znakomitych aktorów: Maja Wachowiak, Ludwik Pak, Wiesław Gołas, Beata Tyszkiewicz, Leon Niemczyk, Aleksander Fogiel. Miasteczko niewiele się zmieniło od tamtego czasu, można więc bez trudu odszukać  miejsca, gdzie pracowała kamera, jak np. restauracja w rynku[ fotografia]. Kto wzbogacił ten film muzyką? Krzysztof Komeda. Był wtedy naprawdę  w szczytowej formie. Ale to nie wszystko. Obraz, aktorstwo, plenery – to siła tego filmu. Chyba już nikt nie potrafi nakręcić czegoś podobnego.

&. Na gryfowskim rynku[ fotografia] toczy się również część akcji “Za rok, za dzień, za chwilę” z 1976 roku w reżyserii Stanisława Lenartowicza. Nagrywano również w Poznaniu oraz na przystanku kolejowym Górzyniec. Film opowiada o perypetiach w Polsce Nowozelandki z polskimi korzeniami. Jak łatwo zgadnąć do tej postaci pasowała tylko jedna aktorka: Christine Paul – Podlasky, Polka urodzona w Londynie, która za kilka lat zasłynie rolą w “Misiu”. Obok niej występują Joanna Kasperska, Grzegorz Warchoł, Marek Trela oraz Andrzej Wojaczek, brat poety Rafała. Jak to się ogląda? To nie są może wyżyny sztuki filmowej, jednak dla oka to przyjemna historia.

&.Z kolei we Wleniu i okolicy zlokalizowano akcję filmu “Skąpani w ogniu“, który w 1963 roku nakręcił Jerzy Passendorfer. Pomijając natrętną propagandę komunistyczną, produkcja jest całkiem udana, a to za sprawą wartkiej akcji, fenomenalnych plenerów[ m.inn. Jezioro Pilchowickie], no i aktorów. Zagrali tu chociażby Ryszard Pietruski, Aleksander Fogiel, Zdzisław Maklakiewicz, Franciszek Pieczka i Tadeusz Kalinowski. W role głównych bohaterów wcielili się Beata Tyszkiewicz i Stanisław Mikulski. Miejsce ich spotkania, czyli stacja kolejowa Pilchowice Zapora oparła się czasowi i wciąż wygląda, jak w filmie[ fotografia].

&. “Trick” z 2010 roku to opowieść o oszustach z różnych pięter. Na niskim są pospolici fałszerze banknotów, na wysokim – ci z ministerialnymi tytułami. Czym się różnią? Niczym. I jedni, i drudzy idą w zdobywaniu pieniędzy na skróty. Reżyser, Jan Hryniak, zadbał od dobrą obsadę. W roli przestępcy z nizin dobrze sprawdza się Piotr Adamczyk, natomiast jego dziewczyna, Karolina Gruszka, zupełnie przesłodziła swą rolę. Na wyżynach widzimy doskonałych jak zwykle Jerzego Trelę i Henryka Talara. Zdjęcia powstały na Mazowszu[ Warszawa, Pruszków] oraz na Dolnym Śląsku – w Wołowie, Szklarskiej Porębie i przy zaporze w Pilchowicach – fotografia.

&. “Droga do raju” prowadzi przez miłość . Przytrafia się ona kierowcy śmieciarki i pracownicy supermarketu, mieszkających na prowincji. Tę pogodną i optymistyczną opowieść wyreżyserował w 2008 roku Gerwazy Reguła angażując do głównych ról Ilonę Ostrowską i Przemysława Sadowskiego. Obok nich na ekranie pojawiły się panie świecące triumfy w poprzednich dekadach, czyli Teresa Marczewska i Bożena Adamek. Zdjęcia powstały głownie na Dolnym Śląsku, najwięcej we Wleniu[ fotografia], a ponadto w Pilchowicach i Lwówku Śląskim oraz nad morzem w Mrzeżynie.

&.Miłośnicy kolei powinni obejrzeć film Bohdana Poręby “Droga na zachód“[1961], gdyż jego akcja toczy się w pięknych plenerach linii kolejowej prowadzącej z Jeleniej Góry do Szklarskiej Poręby. Opowiada o przypadkowej załodze parowozu, który ciągnie wagony z zaopatrzeniem wojennym na front. Główne role zagrali Kazimierz Opaliński i Władysław Kowalski, a pozostałe Teresa Szmigielówna[ wielkie brawa! Bis!] , Ryszard Pietruski i Adam Pawlikowski, zaś piosenkę zaśpiewał Jerzy Michotek. I to jak zaśpiewał ! Spośród obiektów, które zagrały w filmie na uwagę zasługuje imponujący most na Bobrze[ fotografia].

&.Wprawdzie na zamku Czocha kręcono kilka filmów, jednak w pamięci widzów zapisał się jako miejsce akcji zabawnej komedii “Gdzie jest generał” z 1963 roku. Nic dziwnego, jej reżyser, Tadeusz Chmielewski jest nie lada mistrzem w rozśmieszaniu publiczności. Wystarczy wspomnieć takie obrazy z jego dorobku, jak “Ewa chce spać”, “Nie lubię poniedziałku” czy “Wiosna, panie sierżancie”. Tutaj główne role grają Elżbieta Czyżewska oraz Jerzy Turek, a towarzyszą im Bolesław Płotnicki, Stanisław Milski i Wacław Kowalski, ale chyba najważniejszym aktorem jest zamek[fotografia], malowniczo położony nad wodą i pełen zakamarków, tak potrzebnych w tej pełnej zwrotów fabule. Ponadto, początkowe i końcowe sceny powstał w okolicy Kożuchowa w Lubuskiem.

&. Wyreżyserowania filmu “Złoto“[ 1961]podjął się Wojciech Jerzy Has, mistrz nastrojowych obrazów, jak “Pożegnania” czy “Szyfry”. I udała mu się rzecz niezwykła. Mało, wręcz genialna. .W wielkoprzemysłowych plenerach Turoszowa, wydawałoby się, że odartych z jakiegokolwiek romantyzmu,  stworzył kameralną opowieść o młodym uciekinierze, który chce zacząć  nowe życie. W główną rolę wcielił się Władysław Kowalski, a partnerują mu wielcy aktorzy ówczesnego czasu: Barbara Kraftówna, Krzysztof Chamiec, Adam Pawlikowski i Zdzisław Maklakiewicz. Jedna z początkowych scen  nakręcona została na drodze dojazdowej do tzw. Worka Turoszowskiego[ fotografia], zaś sceny w miasteczku rozgrywają się się w zabytkowej Bogatyni, w tym w wielu nieistniejących już miejscach, jak np. dawna ulica Gagarina .

&. Szkoda dobrej reżyserii[ Przemysław Wojcieszek], aktorstwa[ Aleksandra Popławska, Dariusz Majchrzak, Rafał Maćkowiak, Przemysław Bluszcz] i zdjęć[ Jolanta Dylewska] dla tej wątłej fabuły. Mam na myśli “W dół kolorowym wzgórzem” z 2004 roku. Film opowiada historię kobiety, przechodzącej z łóżka do łóżka trzech zafascynowanych nią mężczyzn. W tle mamy słabo zarysowany wątek kryminalny, w sumie nie wiadomo po co. Chyba tylko dlatego, że główny bohater wraca z więzienia. A mógłby z wojska. Też dwa lata.  Rzecz dzieje się na Dolnym Śląsku – w okolicach Świeradowa Zdroju – fotografia, Gryfowa Śląskiego i Leśnej.

&. Zamek Książ jest miejscem akcji wielu filmów. Na pewno jednym z najbardziej zapamiętanych jest “Trędowata” z 1976 roku w reżyserii Jerzego Hoffmana. Bez wątpienia do popularności filmu przyczynił się przepiękny walc Wojciecha Kilara i wyborne aktorstwo Elżbiety Starosteckiej i Leszka Teleszyńskiego. Mocnym atutem były też zamki i pałace, które zobaczyliśmy na ekranie. Oprócz podwałbrzyskiej warowni[ fotografia] były to pałace w Łańcucie, Nowej Wsi i Nieznanowicach.

&. Reżyser Andrzej Jerzy Piotrowski zgromadził na planie filmu “Pułapka” z 1970 roku całkiem pokaźną liczbę polskiej czołówki aktorskiej tego czasu. Wystąpili bowiem Joanna Jędryka, Andrzej Kopiczyński, Wirgiliusz Gryń, Aleksander Iwaniec czy Ferdynand Matysik. Jako że produkcja poświęcona jest zawiłym relacjom polsko – niemieckim w 1945 roku w obsadzie nie zabrakło aktorów zagranicznych, a wśród nich tych, którzy kilkakrotnie gościli na polskich ekranach jak Bruno O,Ya, Jack Recknitz czy Holger Mahlich. Dziwi tylko trochę, że dla pokazania sytuacji tzw. autochtonów wybrano nie Górny, ale Dolny Śląsk, gdzie było ich niezmiernie mało. Tak czy inaczej film jest udany. Nakręcono go we Boguszowie – Gorcach, w Wałbrzychu I Kuźnicach Świdnickich oraz w zamkach Książ[ fotografia], Stary Książ i Grodno.

&. Baśń filmową “Królowa chmur” z 2003  to dobry pomysł na niedzielne popołudnie. Nie tylko słoneczne… Głównie ze względu na doskonałe aktorstwo Danuty Szaflarskiej, która po raz kolejny udowadnia wszechstronność swojego talentu. Natomiast Anna Przybylska i Wojciech Malajkat pozostają ciągle w typowych dla każdego z nich artystycznych szufladach. Rzecz jasna warsztatowo bez zarzutu.  Film nakręcono na przystanku kolejowym Głuszyca Górna, na terenie galerii handlowej “Aleja Bielany” w Bielanach Wrocławskich, w zajeździe “Polanka” w Oleśnicy, w pałacu w Kraskowie w pow. świdnickim, w willi w pobliżu Parku Szczytnickim we Wrocławiu oraz w okolicy Wałbrzycha[ fotografia]. A Brazylia? Albo wyczarowali ją specjaliści w studiu filmowym, albo na zdobyte skądś zdjęcia z karnawału w Rio de Janeiro wkomponowano bohaterów. A może jedno i drugie. Przy tak niskobudżetowej produkcji ekipa na pewno nie wybrała się do Ameryki Południowej.

&. Wchodzący właśnie na ekrany film “Wariaci” w reżyserii Jana Jakuba Kolskiego to klasyczna opowieść o wędrówce pary złodziei, którzy wychodzą z więzienia i próbują na nowo ułożyć sobie życie. W rolach głównych obsadzono Alicję Stasiewicz, Eryka Lubosia i młodziutką Zuzannę Drobniak. Zdjęcia zrealizowano w Łodzi oraz na Dolnym Śląsku[ Jawor – fotografia], Kłodzko, rezerwat przyrody “Głazy Krasnoludków” w gminie Kamienna Góra] a także w województwie świętokrzyskim – głównie w Pińczowie, ale też w Sielpi, Koperni, Chrobrze i w hotelu “Zacisze w Krzyżanowicach Dolnych.

&. Baśń filmowa “Jańcio Wodnik” z 1993 roku stała się okazją do prezentacji talentów aktorskich dla Grażyny Błęckiej, Franciszka Pieczki, Bogusława Lindy i Olgierda Łukaszewicza. Ten ostatni – oczywiście moim zdaniem – wypadł najlepiej. Reżyser Jan Jakub Kolski nakręcił moralitet, w którym przygląda się relacjom z Bogiem w kontekście dobra, zła i stosunku do drugiego człowieka. A może przede wszystkim pokusie. Zdjęcia powstały w środowisku wiejskim Dolnego Śląska – fotografia. Konkretne lokalizacje to Drągowo[ chałupa małżonków], Goszcz [ pałac, przed którym Jańcio uzdrawia chorych], Grabek[ spotkanie Jańcia i Stygmy].

&. Kiedyś jeden z krytyków – taki, co to zawsze wie najlepiej – określił lekceważąco i pogardliwie  film “Znaki na drodze” z 1969 roku jako “produkcyjniak”. Tymczasem reżyser, Andrzej Jerzy Piotrowski, nakręcił pełnokrwisty kryminał z trafnymi obserwacjami psychologicznymi i obyczajowymi. I zadbał o wyborną obsadę. Na ekranie widzimy Tadeusza Janczara, Leona Niemczyka, Zygmunta Malanowicz, Eliasza Kuziemskiego i Witolda Pyrkosza. Ciekawostką jest udział rosyjskiej aktorki Galiny Polskich, gwiazdy filmu “Chodząc po Moskwie”, a także boksera Leszka Drogosza w roli… kierowcy.  Zdjęcia zrealizowano we Wrocławiu, w Bolesławcu oraz na Wale Okmiańskim w powiecie legnickim, gdzie pełno jest piaskowni, podobnych do tej na fotografii. Widzimy też drogi Dolnego Śląska, po których krążą Ziły i jeden zdezelowany Citroen.

&. Film “Kiedy miłość była zbrodnią” z 1967 roku w reżyserii Jana Rybkowskiego ukazał się w parszywym czasie tzw. wydarzeń marcowych 1968 roku. Od razu przypięto mu łatkę antypolskiego, choć traktuje o zakazanych związkach intymnych Niemców obojga płci z robotnikami przymusowymi i jest politycznie neutralny. No, ale powstał w koprodukcji polsko – zachodnioniemieckiej co wystarczyło, by rozpętała się afera, która doprowadziła do rozwiązania zespołu filmowego “Rytm”. O filmie szybko zapomniano, a niesłusznie. Wprawdzie nie jest to dzieło wybitne, ale warto spędzić z nim 92 minuty chociażby dla aktorów. Część z nich to artyści niemieccy, a z polskich wymienić należy Hankę Bielicką, Magdalenę Zawadzką, Arkadiusza Bazaka i Bruno O,Ya. Sporo scen nakręcono w plenerach kolejowych, m.inn. na dworcu w Legnicy[ fotografia].

&. Filmem najbardziej kojarzonym z Legnicą jest “Mała Moskwa” , nakręcony w 2008 roku przez urodzonego w grodzie nad Kaczawą Waldemara Krzystka. Zdjęcia zrealizowano w różnych plenerach miasta, m.inn. w teatrze im. Heleny Modrzejewskiej[ fotografia], a także we Wrocławiu na osiedlu Księże Małe, Uniwersytecie Wrocławskim i w Urzędzie Wojewódzkim. Obraz jest koprodukcja polsko – rosyjską i  opowiada o autentycznym związku polskiego oficera z  Rosjanką – żoną stacjonującego w tamtejszym garnizonie pilota Armii Radzieckiej. W rolach głównych wystąpili Swetłana Chodczenkowa i Piotr Żurek, zaś w pozostałych m. inn Teresa Sawicka, Andrzej Grabowski i Janusz Chabior. Film okazał się wielkim sukcesem, obsypanym wieloma nagrodami od Chicago po Moskwę.

&. Innym filmem Waldemara Krzystka, którego część akcji toczy się w Legnicy jest “Fotograf” z 2014 roku. Tym razem mamy do czynienia z thrillerem, którego tematem są zbrodnie bezwzględnego mordercy. Śledztwo, prowadzone w Moskwie prowadzi do miasta nad Kaczawą w czasach, gdy stacjonował tam ogromny garnizon wojsk radzieckich. Obsadę aktorską stanowią zarówno Rosjanie, jak i Polacy. Wśród naszych artystów wymienić należy Sonię Bohosiewicz, Agatę Buzek. Adama Woronowicza i Tomasza Kota. Legniccy widzowie bez trudu rozpoznają swoje plenery, w tym katedrę Świętych Piotra i Pawła[ fotografia].

&. Już tytuł serialu “Wielka woda” nakręconego przez Jana Holoubka i Bartłomieja Ignaciuka zdradza jakiemu tematowi jest on poświęcony. Tak, tzw. “Powodzi Tysiąclecia” , która latem 1997 roku zdemolowała Opolszczyznę, Dolny Śląsk i inne tereny kraju, dezorganizując życie mieszkańców i wywołując gigantyczne straty liczone w miliardach dolarów. Do ukazania skutków wodnego żywiołu twórcy zaangażowali kwiat polskiego aktorstwa różnych pokoleń uosabianego przez takie nazwiska jak: Anna Dymna, Jerzy Trela, Grzegorz Warchoł, Łukasz Garlicki,  Ireneusz Czop czy  Tomasz Schuchardt. Zdjęcia kręcono we Wrocławiu,  na Jeziorze Nyskim oraz na Dworcu Głównym PKP w Legnicy[ fotografia].

&. “W zawieszeniu” to film Waldemara Krzystka opowiadający o ukrywającym się Akowcu, którego niesłusznie skazano na karę śmierci. Po ucieczce z więzienia schronienie znajduje u dawnej dziewczyny, jednak bez nadziei, aby kiedykolwiek wyjść na zewnątrz do ludzi. Socjalizm przecież wydaje się taki mocny, zwłaszcza obecnością Sowietów. Nic nie byłoby dziwnego w tym filmie, gdyby nie to, że nakręcono go … w 1986 roku, a więc jeszcze w okresie PRL. W rolach głównych obsadzono parę aktorów, których widzieliśmy już wcześniej w dwóch filmach Andrzeja Wajdy ze słowem “człowiek” w tytule, a mianowicie Krystynę Jandę i Jerzego Radziwiłowicza. Zdjęcia zrealizowano we Wrocławiu i Legnicy[ fotografia] – rodzinnym mieście reżysera.

&. Już tytuł tego filmu “Najlepszy” z 2017 roku sugeruje, że może chodzić o sport. Tak, w tym wypadku jest to thriatlon, a opowieść dotyczy różnych kolei  losu Jerzego Górskiego, który ongiś odnosił wielkie sukcesy w USA, ale bywał też na dnie. Jako że urodził się on w Legnicy tam też zrealizowano zdjęcia, m.inn. w dzielnicy Zakaczawie [fotografia]. Kręcono również w Świdnicy na osiedlu Zawiszów oraz w pływalni przy ul. Równej. Na ekranie zobaczymy Jakuba Gierszała, Artura Żmijewskiego, Tomasza Kota i Magdalenę Cielecką.

&. Kolejny legnicki film to “Przebacz” z 2005 roku. Kręcono go m.inn. na Rynku[ fotografia]. Jeżeli chodzi o fabułę, to opiera się na wykorzystywanym wielokrotnie[ także w polskim filmie – np. “Czerwone berety” – patrz wpis niżej] schemacie o sprawcy, który próbuje naprawić swój czyn względem ofiary. Atutem filmu jest dobrze dobrana obsada aktorska za udziałem takich artystów jak Gabriela Kownacka, Aleksandra Nieśpielak, Janusz Chabior , Eryk Lubos i wielu młodych, o niewypromowanych jeszcze nazwiskach. Ale wszystko przed nimi, bo zrobili kolejny krok w karierze.

&. Co za mylący tytuł! “Kryptonim turyści”. Bo faktycznie ten miniserial nie ma nic wspólnego ze zwiedzaniem, gdyż opowiada o … szpiegostwie. W 1986 roku nakręcił go Jerzy Obłamski opierając się na ujawnionych wydarzeniach sprzed dwudziestu lat. Tylko trochę dziwne, że CIA chciała zwerbować nie kogoś w pokroju Ryszarda Kuklińskiego tylko właściciela… fermy kurzej. W tej roli obsadzono Tomasza Zaliwskiego, który całkiem nieźle sobie z nią poradził. Obok niego widzimy Annę Milewską, Marię Probosz, Jerzego Molgę i Włodzimierza Adamskiego. Realizatorzy pofatygowali się aż do Francji, by nakręcić część zdjęć, m.inn w Paryżu na dworcu Gare du Nord. W kraju plenery znaleziono w Poznaniu, Olsztynie i w okolicach Zamku Piastowskiego w Legnicy[ fotografia].

&. Kolejny film, “Czerwone berety” , powstał w 1962 roku, a więc na pozór jest już mocno przeterminowany. Ale niezupełnie. Dlaczego warto do niego sięgnąć? Przede wszystkim dla aktorów. Kilka nazwisk powinno przekonać wahających się: Marta Lipińska, Marian Kociniak, Tadeusz Kalinowski, Władysław Dewoyno, no i Jolanta Umecka. Tak, ta sama. Tytuł filmu Pawła Komorowskiego może sugerować tematykę wojskową, a to bardziej studium psychologiczne człowieka, który zrobił komuś krzywdę i źle się z tym czuje. Odpowiednie plenery znaleziono w Kłodzku[ fotografia], Krakowie, Wrocławiu, na stacji PKP Łagiewniki Dzierążniowskie oraz w okolicy Jeziora Trzesiecko pod Szczecinkiem.

&. “Sezon na leszcza“. Jak przystało na film inspirowany amerykańską klasyką z przestępstwem, zdradą, ucieczką i pościgiem w tle, główni bohaterowie to wiecznie pijani policjanci, gangsterzy różnego kalibru, zdemoralizowane kobiety i dwójka rodzeństwa, która w nielegalny sposób próbuje zrealizować swoje marzenia. Po obu stronach kamery występuje Bogusław Linda, a wokół niego pojawiają się Edyta Olszówka, Anna Przybylska, Beata Kawka, Marian Dziędziel, Paweł Deląg i Dariusz Kordek. Za wyjątkiem epizodów w Warszawie, zdjęcia zrealizowano na Dolnym Śląsku –  w Bystrzycy Kłodzkiej, Kobierzycach, Pustkowie Wilczkowskim oraz w Kłodzku na placu Kościelnym i na ulicy Spadzistej z malowniczym tunelem[ fotografia].

&. Lądek Zdrój ma związek z filmami nie tylko za sprawą słynnego dialogu w kultowym “Misiu”. Nakręcono w nim część scen do znakomitego  filmu “Baza ludzie umarłych” według prozy Marka Hłaski, w reżyserii Czesława Petelskiego.  To tutaj, w restauracji popijają wódkę “Apostoł” grany przez Aleksandra Fogla i Roman Kosowski, czyli Orsaczek. W międzyczasie koło zapasowe do samochodu czeka w szatni. A potem mocno zawiani wychodzą do podcieni w rynku[ fotografia]. Zaś sceny plenerowe nagrano w pobliskich Górach Bielskich, m.inn. we wsi Bielice, choć próżno tam szukać jakichkolwiek śladów.

&. “Grzech Antoniego Grudy” z 1975 roku  to mógł być dobry film. O znakomite zdjęcia wykonane w okolicy Trzebieszowic, Stronia Śląskiego i w Lądku Zdroju[ fotografia] zadbał Witold Adamek. Na planie spotkała się cała plejada ówczesnych gwiazd: Elżbieta Kępińska, Iga Mayr, Franciszek Pieczka, Zdzisław Maklakiewicz, Witold Pyrkosz czy Wirgiliusz Gryń.  Reżyser Jerzy Sztwiertnia nieźle poradził sobie z przeniesieniem scenariusza na ekran. A jednak coś zawiodło, bo film jest jakiś niepełny, niedopowiedziany, wywołuje niedosyt. Co? Najprawdopodobniej właśnie scenariusz. Literacka opowieść według  prozy Henryka Worcella nie wystarczyła na dobry efekt końcowy. Treścią są zmagania pary małżonków i syna z nowym miejscem na Ziemiach Odzyskanych, a zwłaszcza ze zbyt dużym przydziałowym gospodarstwem. Ma ledwie 10 hektarów, a rodzi wiele problemów, które przerastają rodzinę. Szkoda, bo przecież temat osadnictwa na zachodzie Polski dał wiele wybitnych dzieł w polskiej kinematografii.

&. Najbardziej lądeckim filmem są “Dwa żebra Adama” z 1963 roku w reżyserii Janusza Morgensterna. To zabawna komedia o bigamii, która bulwersuje małomiasteczkową społeczność. Głównie dlatego, że obie żony dzielące się tym samym mężem żyją w zgodzie i harmonii. W obsadzie znaleźć można znane nazwiska aktorskie: Renata Kossobudzka, Ewa Wawrzoń, Krystyna Feldman, Zygmunt Kęstowicz, Zdzisław Maklakiewicz i Bohdan Ejmont. Obraz uzupełnia występ zespołu Czerwono – Czarni, a także Wojciech Gąssowskiego. Częstym plenerem jest lądecki rynek[ fotografia]. Poza tym kamerzyści filmowali również na stacji kolejowej Trzebieszowice.

&. Wanda Jakubowska filmem “Spotkania w mroku” z 1960 znowu[ po  “Ostatnim etapie”] wraca do czasów II wojny światowej  koncentrując się tym razem na losach polskich robotników przymusowych w III Rzeszy. Główna bohaterka kreowana przez Zofię Słaboszowską odwiedza Niemcy Zachodnie jako słynna pianistka. Siłą rzeczy wraca pamięcią do okresu, który spędziła tam 15 lat wcześniej. Film nakręcono w koprodukcji z wytwórnią z NRD, przez co zyskał na autentyczności, gdyż obok polskich aktorów[ Anna Jaraczówna, Emil Karewicz, Henryk Hunko]  pojawili się artyści niemieckojęzyczni. Jednak zdjęcia powstały tylko na terenie Polski, a dokładniej we Wrocławiu i pobliskiej autostradzie, w Kłodzku i na rynku w Lądku Zdroju[ fotografia].

W filmie “Trzy kobiety” z 1956 roku tytułowe role zagrały Zofia Małynicz, Anna Ciepielewska oraz Elżbieta Świecicka. A obok nich m.inn. Tadeusz Łomnicki, Tadeusz Bałoszczyński i Janusz Bylczyński. Tematem są powojenne losy trzech więźniarek obozowych, które postanowiły razem kontynuować życie na wolności. Ale czas weryfikował te plany. Zdjęcia nakręcono na tzw. Ziemiach odzyskanych. Na ekranie widzimy Złoty Stok [ fotografia], stację kolejową w Paczkowie i okolice Otmuchowa.

&, Tu spoczywa w miejscowym klasztorze ufundowanym przez  jej męża księcia Henryka Brodatego Święta Jadwiga Śląska Nieco poza miastem znajduje się malownicza kapliczka dedykowana tejże Świętej[ fotografia]. W jej okolicy nakręcono odcinek “Rozstajne drogi” serialu “Czterej pancerni i pies”, którego akcja dzieje się na … Pomorzu. Ale wiadomo – sztuka filmowa, to sztuka iluzji, ważne, żeby na ekranie wyszło efektownie i przekonywująco. Miejsce zdjęć jest  mniej istotne. Kapliczka ” zagrała” również w czołówce kultowego obrazu Andrzeja Wajdy “Popiół i diament” [ 1958]  z udziałem Zbigniewa Cybulskiego. Cóż to cudowna scena! Godna Oscara!

&. Taki film, jak “Marcowe migdały“, czyli poświęcony wydarzeniom 1968 roku i antysemickiej histerii, mógł powstać dopiero na fali przemian 1989 roku. I dobrze się stało, że jest to dzieło wybitne, bo coś miałkiego rzuciłoby się cieniem na ten trudny temat. Reżyser, Radosław Piwowarski opowiada w nim historię zainspirowaną własnymi przeżyciami, czyli reakcję młodych ludzi na fakt, że ich kolega musi opuścić Polskę. Bo jest Żydem. Najważniejszym plenerem tego filmu jest Bardo nad Nysą Kłodzką, ponadto kręcono w Trzebnicy[ zdjęcie], Warszawie i we Wrocławiu [ w szkole przy ul. Wiertniczej 10 oraz na obecnym Placu Piłsudskiego].

&.”Pociąg do Hollywood” [ 1988] opowiada o spełnionych marzeniach. I to takich z pozoru zupełnie nierealnych, jak możliwość zagrania przez polską pracownicę kolejowego “Warsu” w filmie Billy Wildera. A jednak!. Kino to wehikuł magiczny, w którym wszystko może się zdarzyć. Zgodnie z tym słynny reżyser składa jej taką propozycję. Ponoć końcowe sceny filmu miały być zrealizowane w Los Angeles, ale nic z tego nie wyszło. Co ciekawe, życie pisze też zaskakujące scenariusze. Odtwarzająca główna rolę Katarzyna Figura wyjechała kilka lat później do USA i zagrała epizodycznie w kilku hollywoodzkich produkcjach. Na uwagę zasługuje też występ Piotra Siwkiewicza, który w latach 80.XX wieku, szczególnie  w filmach Radosława Piwowarskiego popisywał się bardzo dobrym warsztatem aktorskim. Odpowiednie plenery znaleziono we Wrocławiu, Trzebnicy[ fotografia], Gruszeczce koło Milicza, podoławskiej Bystrzycy i nad brzegiem Bałtyku.

&. “Sobótki” Pawła Komorowskiego z 1965 roku to kolejny film poświęcony tworzeniu się  zrębów społeczności polskiej na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Jego siłą jest dobre aktorstwo, zwłaszcza Tadeusza Kalinowskiego w roli przybranego ojca. W postaci jego “dzieci” wcielili się Krystyna Mikołajewska i Marian Kociniak. Zresztą w obsadzie aż roi się od wielkich nazwisk, jak Irena Netto,  Aleksander Fogiel, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Litwin  czy Wiktor Grotowicz. “Sobótki” kręcono na Placu Piłsudskiego we Wrocławiu, jest to film dla miłośników kolei[ widać stacje Wrocław Leśnica i Podczerwone w gminie Czarny Dunajec], a także zdjęć lotniczych. Z jednego z nich widać Bardo [ fotografia].

&.Film “Nikt nie woła” [ 1960] Kazimierza Kutza uchodzi niekiedy za kontynuację “Popiołu i diamentu” – mówi się, że jest o Maćku Chełmickim, który przeżył. Nakręcono go w Bystrzycy Kłodzkiej  w sposób niezwykle plastyczny i sugestywny. Na szczęście miasteczko niewiele się zmieniło i w dalszym ciągu czaruje swoimi zabytkami i panoramą od strony rzeki. Ważnym miejscem akcji jest  żelazny most[ fotografia] – to tu np. często zatrzymuje się repatriant grany przez Aleksandra Fogla i narzeka na wszystko, w tym na tutejszą wodę. Wcale nie ukrywa, że tęskni za utraconymi Kresami.

&. “Raj na ziemi“. Brzmi dobrze, jednak tytuł jest nieco przewrotny, gdyż film opowiada o rozminowywaniu fabryki po wojnie. A postępy prac mierzone są  śmiercią saperów. W nakręconym w 1970 roku obrazie Zbigniewa Kuźmińskiego występują zarówno gwiazdy, jak Wacław Kowalski, Leon Niemczyk czy Leszek Herdegen, jak i aktorzy młodego pokolenia: Stanisław Zatłoka, Andrzej Zaorski i zjawiskowo piękna Teresa Marczewska. Plenery znaleziono w Lądku Zdroju, Złotym Stoku oraz Bystrzycy Kłodzkiej[ na ulicy Podmiejskiej w pobliżu Baszty Wodnej – fotografia].

&. Odcinek 21 pt. “Dom” zamyka serial “Czterej pancerni i pies”, nakręcony według powieści Janusza Przymanowskiego. Co ciekawe, ekranizacja okazała się o wiele bardziej udana od pierwowzoru literackiego, z której często wieje nudą. Dokąd na koniec zawędrowali twórcy filmu? Najpierw do Kłodzka i Bystrzycy Kłodzkiej, gdzie kamerę ustawiono na Rynku w pobliżu zabytkowej figury Trójcy Świętej[fotografia ]. Zaś finał sfilmowano Beskidzie Śląskim, a dokładnie w Istebnej, Koniakowie i Jaworzynce[ wpis].

&. Aleksander Ford zgromadził na planie filmu “Pierwszy dzień wolności” z 1964 roku sporo znanych aktorów,  jak Beata Tyszkiewicz, Elżbieta Czyżewska, Tadeusz Łomnicki, Ryszard Barycz,  Mieczysław Stoor, Krzysztof Chamiec czy Kazimierz Rudzki. Reżyser podjął dość kontrowersyjną decyzję, by w roli esesmana obsadzić prostolinijnego Mieczysława Kalenika, czyli odtwórcy roli Zbyszka z Bogdańca w “Krzyżakach” . Czy ten gwiazdozbiór pomógł filmowi? Można mieć wątpliwości, gdyż literacka materia spod pióra Leona Kruczkowskiego jest nader teatralna i to ma odbicie w filmie. A te nie tak liczne sceny plenerowe nakręcono w Bystrzycy Kłodzkiej, m.inn. na rynku , schodach przy ul. Kościelnej, w kościele Świętego Michała Archanioła[ fotografia], a także na moście na kanale Młynówka w Kłodzku.

&. W 2017 roku Agnieszka Holland z córką nakręciły film “Pokot” według powieści noblistki Olgi Tokarczuk. To międzynarodowa koprodukcja polsko – niemiecko – szwedzko – czesk0 – słowacka. Film wzbudził spore kontrowersje w niektórych środowiskach, ale generalnie doceniono jego fabułę[ choć niewiarygodną]   i plenery. Nakręcono go w Kotlinie Kłodzkiej, m.inn w Bystrzycy [ ratusz – fotografia]. W roli głównej,  z jak najlepszej strony pokazała się Agnieszka Mandat. Na taką rolę czeka się  całe życie. Ale warto .

& Sylwester Chęciński pochodzi wprawdzie z Suśca na Roztoczu, ale swe filmy najchętniej kręcił na Dolnym Śląsku. Tak było też z obrazem “Agnieszka 46” z 1964 roku. Jego akcja rozgrywa się w przepięknych, ale dziś trudnych do rozpoznania  plenerach Stawów Milickich, najwięcej w Grabownicy pod Miliczem[ fotografia]. Główni bohaterowie – nauczycielka i sołtys , grani przez Joannę Szczerbic i Leona Niemczyka toczą ze sobą zawziętą rywalizację o przywództwo we wsi, a przy okazji się w sobie zakochują. Mimo to przegrany sołtys opuszcza swe włości ku żalowi rywalki. W filmie występuje też para aktorów, którzy kilka lat później zasłyną, jako małżeństwo Pawlaków w “Samych swoich”, czyli Maria Zbyszewska i Wacław Kowalski.

&. W filmie “Sztuczki” [ 2007] reżyser Andrzej Jakimowski opowiada historię rozbitej rodziny i robi to w sposób znakomity, w pełni zasługując na ponad 30 krajowych i międzynarodowych nagród, w tym na festiwalach w Gdyni oraz w Tokio, Nowym Jorku, Wenecji, Sao Paulo czy Tbilisi. Pierwszoplanowymi bohaterami są młodzi aktorzy, ale występują także doświadczeni, jak Tomasz Sapryk, Joanna Liszowska czy Andrzej Golejewski, jedna z gwiazd niezapomnianej komedii “Wyście awaryjne” –patrz wpis przy Wrocławiu. Zdjęcia zrealizowano głównie w Wałbrzychu[ Plac Tuwima, okolice dworca głównego, wiadukt kolejowy na Podgórzu, ul. Niepodległości] oraz na dworcu w Oławie, w barze dworcowym w Janowicach Wielkich i w Zagórzu Śląskim. Część materiału powstała w Świdnicy lecz nie na starówce czy przy słynnym Kościele Pokoju[ fotografia] tylko w nowoczesnej siedzibie firmy “Eltech”.

& Na Dolnym Śląsku, bogatym w złoża pożądanego w budownictwie granitu, jest dużo malowniczych kamieniołomów. Uwagę filmowców przyciągają jednak te zalane wodą, które są np. w Sobótce[ fotografia]. W 1960 roku kręcono tu np. zdjęcia do znakomitego filmu Pawła Komorowskiego “Szklana Góra” [ info powyżej] z Marią Wachowiak i Ludwikiem Pakiem. Plener z zalanym kamieniołomem dolnośląskim wykorzystano również w pierwszym odcinku serialu “Droga” pt. “Musisz to wypić do dna” w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego. W filmie aż roi się od znakomitych aktorów, jak Stanisława Celińska, Anna Nehrebecka, Zygmunt Malanowicz, Ryszard Kotys, Józef Nalberczak czy Edward Lubaszenko, ale i tak niekwestionowanym królem wszystkich sześciu odcinków jest zmarły niedawno Wiesław Gołas. Absolutnie!

&. Film “Zasieki” z 1973 roku zalicza się do tzw. “półkowników”, jako że przeleżał na szafie cenzorskiej 10 lat. Dzisiaj, pół wieku później można odnieść wrażenie, że powodem tego była obawa, żeby widzowie nie umarli z nudów… Treścią jest oczyszczenie przez trzech ochotników drogi z zasieków, uniemożliwiających atak w bitwie pod Lenino. Ale tak to właśnie  w świecie artystycznym bywa, że zdolny reżyser, z dobrym dorobkiem – mowa o  Andrzeju Piotrowskim – kręci kiepski film. Na dodatek ze znakomitą muzyką Jerzego Maksymowicza, godną lepszego obrazu. I z niezłą obsadą. Jednak Anna Nehrebecka, Wirgiliusz Gryń, Janusz Bylczyński czy Olgierd Łukaszewicz nie zapobiegli klapie. “Zasieki” należą do tych produkcji, co do których niezmiernie trudno określić jest miejsce ich kręcenia. W tym wypadku są to poligony wojskowe oraz jeden kamieniołomów na Dolnym Śląsku[ fotografia].

&. Doprawdy brak mi słów, żeby opisać jak bardzo spodobał mi się film “Jutro będzie niebo” [2001]. Urzeka pierwszorzędne aktorstwo w wykonaniu Krzysztofa Pieczyńskiego, Ryszarda Ronczewskiego i Aleksandry Hamkało. Zachwycają genialne zdjęcia Wojciecha Todorowa, w których tle uwodzi swą muzyką Jerzy Mazzoll. Jest to film drogi, ale nie takiej od Bałtyku do Tatr, tylko blisko domów głównych bohaterów. A krążą oni po Kotlinie Kłodzkiej, gdzie powstały zdjęcia. Na ekranie z daleka widzimy Ślężę, różne zaułki Dzierżoniowa, w tym kościół Maryi Matki Kościoła przy ulicy Świdnickiej z zewnątrz i kościół Świętego Jerzego przy ul. Kościelnej wewnątrz, a także stację kolejową Olbrachtowice i okolice Sobótki[ fotografia].

&.W 1957 roku Wojciech Jerzy Has zmierzył się z prozą Marka Hłaski ekranizując opowiadanie “Pętla“. Jest to opowieść o alkoholiku, brawurowo zagranym przez Gustawa Holoubka. Powiedzieć, że film jest wybitny, i że powinien być  pokazywany na każdym spotkaniu członków AA, to nic nie powiedzieć. Zresztą, chyba nikt go do końca nie doceni, kto na sobie nie przetestował skutków picia wódki. Resztę obsady stanowili aktorzy, którzy wszystko potrafili zagrać, jak Teresa Szmigielówna, Aleksandra Śląska, Tadeusz Fijewski, Tadeusz Gwiazdowski czy Roman Kłosowski. Głównym miejscem kręcenia tego obrazu był Wrocław, jednakże część scen umieszczono w Kłodzku – przy ulicach Spadzista i Czeska[ fotografia].

&.O takich filmach, jak “Wielki Szu” [ 1982] mówi się, że są kochane nie tylko przez widzów, ale i występujących w nich aktorów, gdyż zapewniają im ogromną popularność. Sylwester Chęciński na plenery wybrał Warszawę  Wrocław, Siechnice i małe Wambierzyce. To tam rozgrywa się początkowa fabuła. Do dziś łatwo rozpoznać miejsca, gdzie kręcono zdjęcia, zwłaszcza w oczy rzuca się hotel, aktualnie dom pielgrzyma[ fotografia]. Wszak w miejscowości jest znane sanktuarium Maryjne. Ponieważ sieć kolejowa omija Wambierzyce, sceny na stacji w filmowym Lutyniu zrealizowano w Polanicy Zdroju.

&. Stanisław Mikulski zyskał już ogromną popularność jako Hans Kloss, gdy powierzono mu rolę byłego więźnia obozu koncentracyjnego, który pozostał blisko miejsca, gdzie był przetrzymywany, aby szukać skarbu ukrytego przez hitlerowców. Pozostali główni  aktorzy to : Maja Wodecka, Edmund Fetting, Artur Młodnicki i Janusz Bylczyński.  Mowa o filmie “Ostatni świadek“[ 1969], w reżyserii Jana Batorego. Miasteczkiem, gdzie toczy się część akcji jest Radków[ fotografia], zaś plenery terenowe to pobliskie  Góry Stołowe.

&.W Górach Stołowych[ fotografia] toczy się też akcja filmu “Miłość jest blisko” z 2021 roku.  W zasadzie tytuł tej komedii romantycznej mówi wszystko: po co szukać uczucia  dalej, skoro jest pod ręką? Przekonuje się o tym para głównych bohaterów, kreowanych przez Weronikę Książkiewicz i Wojciecha Solarza. Na ekranie pojawiają się też Grzegorz Małecki i Olga Bołądź, której jakoś rola znanej podróżniczki specjalnie nie podpasowała. Za to dobrze na ekranie wypadła Nowa Ruda, urocze dolnośląskie miasteczko. A jak film w całości ? Najtrafniejsze jest określenie powtarzane przez wielu krytyków: średnio.

&. Z punktu widzenia promocji turystycznej film “Ciemno, prawie noc” jest antyreklamą Dolnego Śląska. No, bo kto by chciał przyjechać do regionu, gdzie występuje kazirodztwo, a jedne dzieci giną bez śladu, a inne mordują swoich rodziców? Mało tego. Na ekranie widać zaniedbane budynki z dziwnie zachowującymi się lokatorami, jest biednie i ponuro. Jednak od strony artystycznej film Borysa Lankosza przyciąga uwagę, choć opowiadana historia jest  zupełnie nieprawdopodobna, bo takie nagromadzenie patologii w jednym miejscu po prostu nie może się zdarzyć. Wybitne role stworzyli Magdalena Cielecka, Jerzy Trela i Piotr Fronczewski. Zgodnie z tytułem dominują zdjęcia ciemne, budzące niepokój. Powstały one w Wałbrzychu[dzielnice Stary Zdrój, Lubiechów, Sobięcin, Książ], Bożkowie, kompleksie podziemi “Osówka” i w Górach Stołowych – fotografia oraz nad brzegiem Bałtyku.

&. Film nosi tytuł “Motodrama” 1971, ale poprawniej byłoby “Motokomedia”, gdyż dramatu w nim jak na lekarstwo, natomiast śmiać się można wielokrotnie. To głównie za sprawą najlepszych aktorów komediowych, jak Jacek Fedorowicz, Jerzy Dobrowolski, Bohdan Łazuka czy Roman Kłosowski. W obsadzie znalazła się też para małżeńska Agnieszka Fitkau i Marek Perepeczko oraz Bohdan Tomaszewski w swej zawodowej roli czyli komentatora sportowego. Bowiem film opowiada wyśnioną karierę w sportach motorowych skromnego urzędnika pocztowego. Nakręcono go w Jedlinie Zdroju, we Wrocławiu, zarówno w mieście, jak i na pobliskiej autostradzie oraz na górskich drogach Dolnego Śląska[ fotografia].

 

&. Kiedy “Stacja” weszła w 2001 roku na ekrany pojawiły się komentarze – “film bez zakończenia”. Sporo w tym racji, gdyż reżyser nie doprowadził do klarownego finału żadnego z wątków. Po prostu postawił wielki znak zapytania, rodzący pole do domysłów. Szkoda, bo to, co widzimy przed feralnym końcem robi dobre wrażenie: wartka akcja, pełnokrwiści bohaterowie postawieni wobec trudnych wyborów życiowych, a wszystko to w zimowej scenerii górskiej. Przepiękne plenery zapewniły Góry Stołowe i przebiegająca przez nie tzw. Droga Stu Zakrętów[ fotografia]. Ponadto zdjęcia zrealizowano w Kudowie Zdroju, Zieleńcu i Bystrzycy Kłodzkiej.

Opolszczyzna

&. Miasto Brzeg leży wprawdzie w województwie opolskim, ale dostatecznie blisko od Wrocławia, aby to tamtejsza Wytwórnia Filmów Fabularnych zajęła się produkcją filmu Wojciecha Jerzego Hasa pt. Rozstanie[ 1960]. Jest to opowieść o starzejącej się kobiecie, która przyjeżdża do miasta swojego dzieciństwa. Rolę tę powierzono Lidii Wysockiej, jednej z gwiazd kina przedwojennego. Obok niej wystąpili Władysław Kowalski, Adam Pawlikowski, Bogumił Kobiela i  Gustaw Holoubek, którego wyjątkowo nietrafnie osadzono w roli starego mecenasa. Miał wtedy 37 lat!  Tak, jakby nie było aktorów w odpowiednim wieku. Jednym z charakterystycznych plenerów tego filmu jest róg ulic Mlecznej i Dzierżona [ kawiarnia “Pod Różą”], brzeski rynek z renesansowym ratuszem[ fotografia]. Część zdjęć powstała też we Wrocławiu[ stacja kolejowa Psie Pole, Bulwar Xawerego Dunikowskiego, fontanna multimedialna przy Hali Stulecia]. Jest jeszcze coś: akcja na pewno toczy się w jednym z miast, należących przed wojną do II RP, a w filmie widzimy typowo niemiecką willę. Skąd? Obstawiam Wrocław.

&. Berlin w Brzegu? W serialu “Czterej pancerni i pies” wszystko jest możliwe. W  Aleksandrowie Łódzkim wybudowano ogromną makietę Bramy Brandenburskiej, którą zresztą wykorzystano również w filmie “Ostatnie dni” Passendorfera. Zaś kopia berlińskiego metra powstała w stawie w Bełdowie na Ziemi Łódzkiej. To tam nakręcono sceny z udziałem Aleksandra Bielawskiego, niemal etatowego Rosjanina w polskiej kinematografii. Wystąpił w 8 produkcjach. Zaś w Brzegu[ fotografia] zrealizowano zdjęcia do przeprawy przez Szprewę w XIX odcinku zatytułowanym “Tiergarten”.

&.Kolejny film – Yesterday” [1984] – Radosława Piwowarskiego głównie  nakręcono na Opolszczyźnie. Widać w nim Niemodlin, Paczków i Otmuchów[ fotografia]. Opowiada o uczniach liceum zafascynowanych muzyką Beatlesów w latach 60. XX wieku. Młodych aktorów[ Anna Kazimierczak. Piotr Siwkiewicz] wsparli ci z większym stażem, jak Krystyna Feldman, Henryk Bista czy Zdzisław Kuźniar. Z dobrym rezultatem – film zdobył nagrodę FIPRESCI na festiwalu w Wenecji.

&. Opole jednoznacznie kojarzy się z Festiwalem Polskiej Piosenki. Nic więc dziwnego, że część akcji filmu “Przygoda z piosenką” z 1968 roku w reżyserii samego Stanisława Barei toczy się w tym mieście, a dokładniej w amfiteatrze i na Rynku[ fotografia]. Stamtąd, laureatka Nagrody Publiczności, grana przez Polę Raksę wyrusza na podbój Paryża, jednak z zagranicznej kariery nic nie wychodzi. O dziwo, sporo zdjęć nakręcono w stolicy Francji, co w owych czasach, gdzie liczył się każdy dolar, wcale nie było takie częste. Na ekranie widzimy też dwie osoby, które odtwarzają swe codzienne zawody, a mianowicie Irenę Santor i Lucjana Kydryńskiego.

&. Kiedy ogląda się film “Wściekły” z 1979 roku w reżyserii Romana Załuskiego można odnieść wrażenie, że to kolejny odcinek serialu “07 zgłoś się”. Głównie  dlatego, że w najważniejszej roli występuje Bronisław Cieślak, który tym razem ściga seryjnego mordercę, zabijającego według osobliwego klucza – drażnią go ludzie szczęśliwi czy chociażby zadowoleni w danym momencie. Cieślakowi  towarzyszą na ekranie aktorzy znani z najlepszego serialu kryminalnego PRL, a wśród nich Zdzisław Kozień, Wiesław Drzewicz, Barbara Brylska, Zbigniew Buczkowski czy Ignacy Machowski. “Wściekłego” nakręcono w Toruniu, Krakowie, Warszawie oraz na dworcu PKP w Opolu[ fotografia].

Górny Śląsk.

&. Katowicki Nikiszowiec[ fotografia] to ulubiony plener filmowców. Nic dziwnego, gdyż reprezentuje tradycyjną zabudowę kopalnianego Śląska. Na szczęście nikt nie wpadł na pomysł, aby go unowocześnić, więc magia osiedla nie słabnie. W 2005 roku sfilmowano tu część nastrojowej “Barbórki” Macieja Pieprzycy, opowiadającej o zderzeniu różnych postaw życiowych: tradycyjnej śląskiej i nowoczesnej warszawskiej. Tytułową rolę żeńską zagrała Iwona Sitkowska, a partnerował jej Marcin Dorociński.

&. “Perła w koronie” Kazimierza Kutza ma już ponad 50 lat. I wcale się nie zastarzała. Zawdzięcza to przede wszystkim pierwszorzędnej reżyserii i znakomitemu aktorstwu. Łucja Kowolik, Olgierd Łukaszewicz, Jerzy Cnota, Jan Englert, Franciszek Pietrzak – to im film zawdzięcza swoją wartość. A także innym, mało wówczas znanym i obsadzanym w epizodach, jak np. Marian Dziędziel, który do I ligi wejdzie wiele lat później. “Perłę” podobnie jak i wcześniejszą “Sól ziemi czarnej” kręcono w katowickim Nikiszowcu [ fotografia]. Zresztą trudno sobie wyobrazić, by realizatorzy znaleźli dla tego filmu bardziej odpowiednie miejsce.

&. Chciałoby się powiedzieć: Filmowcy – prosimy o więcej takich filmów jak “Piąta pora roku” [2012]. Okazuje się, że jednak można. Da się nakręcić film dla oka i serca, z ciekawą narracją, dobrymi zdjęciami i jeszcze lepszym aktorstwem. Na ekranie brylują Ewa Wiśniewska i Marian Dziędziel oraz Andrzej Grabowski, w roli przyjaciela głównego bohatera i jest  do szpiku kości śląski, choć urodzony w Małopolsce. Reżyser Jerzy Domaradzki wodzi zbliżającą się do siebie parę po całej Polsce – od Śląska po Wybrzeże i tak też kręcono zdjęcia. Najpierw w Katowicach [nastrojowo filmowany Nikiszowiec – fotografia] i  Siemianowicach Śląskich, przez Górę Kalwarię aż po Dźwirzyno i Unieście.

&. Czy nastolatka może zakochać się w pięćdziesięciolatku? I to jeszcze z wzajemnością? Twórcy filmu “Kolejność uczuć” z 1993 roku przekonują nas, że tak. W tym celu na planie zgromadzili aktorski gwiazdozbiór: Daniel Olbrychski, Ewa Kasprzyk, Wojciech Siemion, Joanna Kasperska, Eugeniusz Priwiezencew,  Agnieszka Krukówna. I co? Na pewno przekonali jury festiwalu w Gdyni, a pewnie i wielu starzejących się panów rozmarzyło się na seansie… Zdjęcia zrealizowano na kultowych osiedlach w Katowicach – Giszowiec i Nikiszowiec – fotografia, w Zabrzu oraz na stacji kolejowej warszawa Szczęśliwice.

&. Losy ludzi pracy Górnego Śląska w czasie przemian gospodarczych w III RP to ulubiony temat filmowców. jednym z przykładów tego nurtu jest “Benek” nakręcony w 2007 roku przez Roberta Glińskiego. Wprawdzie na ekranie widzimy trudności głównych bohaterów, ale i tak podświadomie wiemy, że wszystko dobrze się ułoży. Tytułowy Benek[ Marcin Tyrol] układa sobie życie z piękną Danką[ Mirosława Żak], a co najważniejsze potrafi odnaleźć się w nowej sytuacji zawodowej po odejściu z kopalni. Podobnie jego brat Eryk[ Zygmunt Stryj], tyle że on nie musi szukać żony, bo dawno poślubił Otylię[ Magdalena Popławska]. Reżyser zadbał, aby najważniejsi aktorzy, i wielu drugoplanowych, pochodziło konurbacji katowickiej. Nie dość, że czują koloryt lokalny, ale i nie muszą uczyć się specyficznego dialektu. Film kręcono w typowych plenerach jak familoki – fotografia, hałdy, kopalnie. Konkretnie ekipy fotograficzne pracowały na stadionie “Górnika” przy ul. Bielskiej w Katowicach, w Piekarach Śląskich, Rudzie Śląskiej[ ul. Podgórze], Bytomiu[ kopalnia “Rozbark”, cechownia przy ul. Kilara], Świętochłowicach[ ul. Polaka, cmentarz parafialny] i na skrzyżowaniu ulic Sienkiewicza i Sobieskiego w Zabrzu.

&. “Klincz” z 1979 roku w reżyserii Piotra Andrejewa to film sportowy. A dokładnie bokserski. Opowiada historię młodego pięściarza pnącego się po szczeblach kariery i długo nie uświadamiającego sobie ceny swojego sukcesu. W roli głównej wystąpił Tomasz Lengren, grający zwykle filmowe “ogony”. W tym wybitnie męskim obrazie płeć piękną reprezentuje 25 letnia Barbara Bursztynowicz.  Na uwagę zasługują oryginalnie filmowane ujęcia, a powstały one w Warszawie[ bar w antresoli na dworcu Centralnym], Nowym Dworze Mazowieckim, parowozowni Skierniewice oraz w Katowicach, gdzie słynny “Spodek” [ fotografia] udawał halę sportową w Chicago, choć trochę zdjęć nakręcono także w “Wietrznym Mieście”.

&.Film “Odnajdę Cię” z 2018 roku na pewno spodobał się miłośnikom szybkiej akcji, niebanalnej fabuły i wpadającej w ucho muzyki. A także aktorstwa na dobrym poziomie. Prym wiedzie tutaj Ewa Kaim, która dotychczas nie weszła w swym zawodzie do ekstraklasy, ale po tym występie to się chyba zmieni. Bez wątpienia to najważniejsza rola w jej karierze. Na ekranie towarzyszą jej Piotr Stramowski i Michal Żurawski. Najważniejszym plenerem jest Górny Śląsk, a dokładniej Pyskowice, Mysłowice, Bytom i Katowice w okolicach hali widowiskowej “Spodek”- fotografia. Epizodycznie pojawia się też Sosnowiec i warszawska Praga.

&. “Drzazgi” 2008 Macieja Pieprzycy to kolejny film kręcony na Górnym Śląsku, z tym że śląskość to jedynie koloryt lokalny, a tematyka ma charakter uniwersalny, a na imię jej “Poszukiwanie własnej drogi w życiu, i to we dwoje tej samej. Obsada jest w większości młodzieżowa [ Karolina Piechota, Agnieszka Judycka, Marcin Hycnar, Antoni Pawlicki], ale z dużym potencjałem aktorskim, co potwierdziły kolejne lata ich karier. Film docenili zarówno widzowie, jak i krytyka – nagrody posypały się nie tylko w Gdyni lecz także za granicą, w tym w amerykańskim Houston. Na ekranie widzimy różne miasta: Gliwice[ Politechnika Śląska] Chorzów[ centrum i Legendia Śląskie Wesołe Miasteczko] , Zabrze[ dzielnica Biskupice], Ruda Śląska[ Kolonia Staszic] i Katowice w okolicach Hali Widowiskowo Sportowej- fotografia.

&. Andrzej Wajda swoim “Człowiekiem z marmuru” z 1976 roku dokonał wyłomu w dotychczasowej tematyce polskiej kinematografii. Owszem, już wcześniej próbowano wskazywać na błędy i wypaczenia socjalizmu, ale nikt tak dobitnie nie wskazał na immanentne sprzeczności i zło tego systemu, z czego wynikały powtarzające się kryzysy społeczne i gospodarcze. Reżyser zadbał o doskonałą obsadę i nie zawahał się obsadzić debiutantki Krystyny Jandy w roli głównej. I miał rację! Bez jej drapieżności i ekspresji film nie byłby tak wybitny. A gdzie go kręcono? Ano tam, gdzie działy się wydarzenia, o których opowiada, czyli w Gdańsku, Zakopanem, Krakowie, Katowicach[ fotografia], Kozłówce i Warszawie. Ze wszystkich scen powstałych w stolicy  status kultowej zyskała ta jedna:  kiedy Agnieszka “poluje” na  redaktora granego przez Bogusława Sobczuka w długim korytarzu w gmachu TVP, po którym przemieszczają się  pełni zakłamania pracownicy tej instytucji…

&. Czasami jedno wydarzenie potrafi całkowicie odmienić życie człowieka. Tak właśnie jest z bohaterem filmu “Zawrócony” z 1994 roku w reżyserii Kazimierza Kutza. Ponoć fabuła oparta jest na prawdziwej historii, kiedy to członek PZPR przez przypadek znalazł się po drugiej stronie barykady i  wpadł w łapy milicji. W roli głównej widzimy Zbigniewa Zamachowskiego, który uznał ją za najważniejszą w swojej karierze. Jego największą ostoją – po tym, jak rodzona matka wyrzekła się syna, który zadarł z władzą – jest żona, znakomicie zagrana przez Annę Waszczyk. Film nakręcono w Katowicach[ fotografia], na terenie elektrowni Siersza w Trzebini, na Jurze Krakowsko – Częstochowskiej oraz na warszawskim Ursynowie.

&. “Amator”  jest sztandarowym przedstawicielem kina “moralnego niepokoju” , które dominowało w polskim filmie drugiej połowy lat 70. XX wieku. Krzysztof Kieślowski opowiada w nim o poczatkującym filmowcu dostrzegającym – dzięki zakupionej właśnie amatorskiej kamerze – coraz więcej niepokojących zdarzeń ze swojego zawodowego otoczenia. I płaci za to wysoką cenę. W roli głównej po raz kolejny udowodnił swój wielki talent Jerzy Stuhr. W obsadzie znalazły się też osoby, grające samych siebie, jak Krzysztof Zanussi czy piosenkarskie małżeństwo Framerów. Zdjęcia zrealizowano w Krakowie, Warszawie, Chorzowie oraz w Katowicach[ fotografia].

&. Film “Magnat” z 1986 roku, mimo że poświęcony historii niemieckiego, a nie polskiego rodu, wzbudził duże zainteresowanie. Okazało się, że wciąż żywa była pamięć o książętach von Hochberg. Poza tym film zgromadził całą plejadę gwiazd kina polskiego lat 80.XX wieku, a wśród nich Grażynę Szapołowską, Marię Gładkowską, Jana Englerta, Olgierda Łukaszewicza i Jana Nowickiego. Po raz kolejny na ekranie pokazał się Władysław Komar, który – jak na sportowca – ma całkiem bogatą filmografie. Niemym bohaterem filmu jest pałac w Pszczynie, gdzie nakręcono najwięcej scen. Dla pozostałych ekipa powędrowała do Bielska – Białej, Zabrza, Katowic[ fotografia] oraz do Zamku Książ.

&. Co zapamiętałem z filmu “Co słonko widziało” ? Genialną rolę Krzysztofa Stroińskiego, po serialu “Daleko od szosy” pewnie najlepszą w jego karierze. Cała opowieść jest sprawnie zrealizowana, czego dobrym fundamentem jest scenariusz, choć obraz Górnego Śląska z 2006 roku jest mocno pesymistyczny i jednostronny. Bo przecież ekonomiczne i społeczne problemy związane z przeobrażeniami ustrojowymi minęły w latach 90. XX wieku, Polska była już członkiem Unii Europejskiej i nasza gospodarka zaczęła się już dynamicznie rozpędzać. Zwalniani z kopalń górnicy otrzymywali wysokie odprawy – wówczas 60 tys. złotych, co wystarczało na zakup dwóch popularnych wtedy Peugeotów 405. Dzisiaj byłaby to równowartość ok. 200 tys. zł. Tego w filmie nie widać, tylko bieda i beznadzieja. Jeżeli tak źle miałoby być w bogatym, uprzemysłowionym regionie, to jak  wyglądałyby realia życia na biednej prowincji we wschodniej Polsce? Ten czarny obraz potęgują plenery. Na ekranie widzimy nędzne mieszkania, zapuszczone domy i zaniedbane otoczenie. Zdjęcia nakręcono w Zabrzu[ Place Wolności i Krakowski – fotografia], Bytomiu i Chorzowie.

&. Chociaż wiele regionów Polski ucierpiało w wyniku transformacji gospodarczej w III RP, filmowcy upodobali sobie szczególnie Górny Śląsk, aby ukazać ten temat na ekranie. Jednym z takich filmów jest “Ewa” z 2010 roku. Schemat jest ten sam: górnik traci pracę, co wywołuje problem w rodzinie i konieczność szukania rozwiązania. W tym wypadku  żona podejmuje nietypowe działania. Jeżeli chodzi o plenery, to mamy takie zestawienie: z jednej strony biedne familoki[ fotografia], z drugiej nowoczesny przeobrażający się kraj. Najwięcej zdjęć powstało w Świętochłowicach w tradycyjnej dzielnicy Lipiny, a dla kontrastu w zmieniających się Katowicach[ hotel “Qubus” przy ul. S.Moniuszki, Centrum Biznesowo – Handlowe “Altus” przy ul. Uniwersyteckiej.

&. Pod tytułem “Operacja Himmler” kryje się opowieść o prowokacjach granicznych w 1939 roku, a zwłaszcza o tej najsłynniejszej – gliwickiej. Wyszło nawet ciekawie, choć reżyser, Tadeusz Chmielewski, nie czuł się najlepiej w takiej poważnej konwencji. Komedie wychodziły mu zdecydowanie lepiej. Film zrealizowano w Gliwicach, m.inn. w radiostacji oraz na ul. Zwycięstwa – fotografia i w rejonie placyku wokół Fontanny Trzech Faunów. Nie wszystko powstało w mieście. ekipa wybrała się też w rejony wiejskie. Mimo skrupulatnej wierności miejscom i realiom epoki, ekipa nie ustrzegła się pewnych błędów. Otóż część scen nakręcono na współczesnej drodze, prawdopodobnie Nr 4.

 

&.Większość widzów zgadza się z tezą, iż “Potop“[ 1974]  jest najlepszą częścią “Trylogii” przeniesioną na ekran przez Jerzego Hoffmana. Gównie dlatego, iż poświęcono jej dużo czasu – w sumie produkcja trwała ponad dwa lata, ogółem 535 dni zdjęciowych. W “Potopie wystąpiło 400 aktorów, a także pułk kawalerii radzieckiej. Jest oczywiste, że wśród różnorakich plenerów nie mogło zabraknąć Jasnej Góry[fotografia]. Jednakże to co filmie wydaje się spójne i logiczne podczas kręcenia zdjęć takie nie było. Z jednej strony widać kompleks klasztorny, a z drugiej sekwencje poświęcone kolubrynie, które sfilmowano w tatrzańskiej Dolinie Strążyskiej – ponad 200 kilometrów dalej!

&.”Wspomnienie lata” z 2016 roku w rytm przeboju Anny Jantar całkiem skutecznie przenosi widza w realia lat 70. XX wieku, które dobrze pamiętam. Opowiada o przyśpieszonym dojrzewaniu nastolatka podczas wakacyjnego wyjazdu z mamą, graną przez Urszulę Grabowską. W rolę jej męża wcielił się Robert Więckiewicz, pozostałą obsadę stanowią aktorzy “na dorobku” – nie tak znani i opatrzeni, przez co filmowa podróż w czasie jest łatwiejsza do akceptacji . Plenery znaleziono na stacji kolejowej w Kielczy pod Strzelcami Opolskimi, w Pyskowicach, Zabrzu, Tarnowskich Górach, na kąpielisku w dzielnicy Kokotek w Lublińcu i na Starym Mieście w Częstochowie[ fotografia].

&. Jeżeli ktoś chce obejrzeć typowy socjalistyczny “produkcyjniak” , okraszony ponadto propagandowym i antyimperialistycznym sosem, powinien wyszukać w Internecie film “Niedaleko Warszawy” z 1954 roku. Niestety, popełniła go Maria Kaniewska, skądinąd dobra aktorka i reżyserka[ ma na koncie późniejszego “Szatana z 7 – ej klasy”]. Co ją skłoniło do zajęcia się takim parszywym tematem? Pewnie czynniki pozamerytoryczne. fabuła jest raczej ciężkostrawna, ale za to obsada pierwszorzędna. Można zobaczyć wielu znanych aktorów, tu w młodym wydaniu, jak Ludwik Benoit, Andrzej Szalawski, Zdzisław Mrożewski, Adolf Chronicki, Ignacy Machowski czy Zygmunt Zintel. Główną rolę żeńską odtwarza Urszula Modrzyńska i jest to jej drugi występ na srebrnym ekranie. Wbrew tytułowi zdjęcia zrealizowano na Śląsku, m.inn w pałacu Raczyńskich w Złotym Potoku, ale głownie w Częstochowie – fotografia. Konkretne lokalizacje w tym mieście to huta, osiedle robotnicze na Rakowie, zbiornik wodny Kucelin i rzeka Warta.

&. “Hrabinę Cosel” Kraszewskiego przeniósł na ekran Jerzy Antczak i w roli tytułowej obsadził swoją żonę Jadwigę Barańską. Ale nie po protekcji. Po prostu idealnie pasowała do roli arystokratki związanej z królem Augustem II. I doskonale się w niej sprawdziła. Na planie towarzyszą jej całe zastępy aktorskiej I ligi lat 60.XX wieku: Mariusz Dmochowski, Stanisław Jasiukiewicz, Ignacy Gogolewski, Henryk Borowski, Leon Niemczyk i Bronisław Pawlik. Z racji na tematykę film kręcono głównie w zamkach i pałacach: Książ, Łańcut, Gołuchów, ale też pod ruinami  jurajskiej warowni w Olsztynie[ fotografia].

&. Często dzieje się tak, że akcja filmu dzieje się za granicą, ale jego twórcy na tyle dobrze potrafili znaleźć czy wykreować plenery, że wierzymy, iż miejsce akcji zgadza się z miejscem kręcenia filmu. Tak jest chociażby z filmem “Demony wojny według Goi” z 1998 roku w reżyserii Władysława Pasikowskiego. Fabuła dotyczy wojny na Bałkanach, choć zdjęcia wcale tam nie powstały. A gdzie? Same znajome miejsca: Tatry, Kłodzko, Łódź i Jura Krakowsko – Częstochowska[ fotografia]. Czy się udało? Moim zdaniem tak. Jak byłem kilkanaście lat temu w Bośni zauważyłem gdzieniegdzie duże podobieństwo do polskich gór i wyżyn.

 

&. W tym filmie wystąpił chyba cały gwiazdozbiór ówczesnego filmu polskiego, no  i pretendenci do niego. Przykłady? Elżbieta Czyżewska, Joanna Jędryka, Barbara Kraftówna, Beata Tyszkiewicz, Pola Raksa, a także Zbigniew Cybulski, Gustaw Holoubek, Bogumił Kobiela, Janusz Kłosiński, Jan Machulski, Zdzisław Maklakiewicz, Adam Pawlikowski, Ludwik Benoit, i wielu, wielu innych. Mowa o “Rękopisie znalezionym w Saragossie” Wojciecha Hasa z 1964 roku, który zachwycił znawców i miłośników kina na całym świecie oraz  znakomitych reżyserów, jak Martin Scorsese i Louis Bunuel. Akcja powieści Jana Potockiego toczy się głównie w górach Sierra Morena, ale nakręcenie filmu w autentycznych plenerach było z wielu przyczyn niemożliwe. Głównie finansowych. Hiszpanię przekonywująco  udaje więc Jura Krakowsko – Częstochowska[ fotografia].

&. Film “Jak rozpętałem II wojnę światową” kręcono poza Polską [ wpis w dziale “Polskie filmy kręcone za granicą”], ale też w kraju – w Łodzi, Zgierzu, Poświętnem, Nowym Mieście nad Pilicą, Dolinie Chochołowskiej, a także na Pustyni Błędowskiej[ fotografia]. Co tu dużo pisać: Tadeusz Chmielewski stworzyła arcydzieło, ale przy pomocy grona świetnych aktorów, w tym rzecz jasna, Mariana Kociniaka. Ten film będzie zawsze chętnie oglądany, a wszystkim tym, którzy pokazali się na ekranie choćby w epizodach – zapewnił nieśmiertelność.

&. Marian Kociniak zagrał także główną rolę w filmie “Pięciu” [ 1964] w reżyserii Pawła Komorowskiego. Odtwarza jednego z tytułowej piątki, która została zasypana w kopalni. Czas oczekiwania na ratunek jest dla każdego okazją spojrzenia na codzienność na powierzchni, ale też sięgnięcia pamięcią wstecz W obsadzie pojawiają się też kobiety, w tym Jolanta Umecka, która zabłysnęła w filmie “Nóż w wodzie”. Na miejsce realizacji zdjęć wybrano kopalnie w Radlinie i Rybniku oraz na Pustyni Błędowskiej[ fotografia], kiedy jeden z bohaterów wspomina swoje losy w Afryce Północnej podczas II wojny światowej.

&. Czy można nakręcić film na podstawie obrazu? Okazuje się, że tak. Dokonał tego w 2010 roku Lech Majewski. A pomogły mu w tym m inn. uznane międzynarodowe sławy : Rutger Hauer i Michael York. Obrazem, który zainspirował twórców było dzieło Petera Bruegla “Droga na Kalwarię”. Film, zatytułowany “Młyn i krzyż“, kręcono w Czechach, Austrii, Nowej Zelandii i w Polsce, m.inn w zespole zabytkowych stodół w Żarkach[ fotografia].

&. Pamiętny serial “Czterej pancerni i pies” kończy się podwójnym ślubem, a pewnie wkrótce potrójnym za sprawą decyzji Lidki i Grigorija. Bohaterowie przybywają na Śląsk, skąd pochodzi Gustlik. Tam też kręcono finałowe sekwencje ostatniego odcinka pt. “Dom”. Najpierw orszak weselny porusza się obecną drogą Nr 943, a potem dociera do Jaworzynki, gdzie w pobliżu domu rodzinnego któregoś z młodych małżonków[ fotografia] odbywa się przyjęcie. W ciągu minionego półwiecza okolica mocno się zmieniła, ale w dalszym ciągu daje się rozpoznać plenery Beskidu Śląskiego utrwalone na taśmie filmowej.

&. Ten film przeleżał na półce 5 zanim skierowano go do rozpowszechniania, ale po … korekcie zakończenia. Mowa o obrazie “Słońce wschodzi raz na dzień” z 1967 roku w reżyserii Henryka Kluby. Opowiada on o pierwszych latach tzw. władzy ludowej na terenach górskich, gdzie ludzie przyzwyczajeni są do dużej swobody. Przywódca wioski , grany przez Franciszka Pieczkę chce jej życie urządzić odmiennie od oficjalnej wizji władz, za co płaci wysoką cenę podobnie jak inni mieszkańcy. Poza Teresą Kamińską obsada jest wybitnie męska: Ryszard Filipski, Zdzisław Maklakiewicz, Edward Rączkowski. Odpowiednie plenery znaleziono m.inn. w Koniakowie i Istebnej[ fotografia].

&.  Film “Milion za Laurę” z 1971 roku opowiada o perypetiach bazarowego handlarza w poszukiwaniu drogocennej gitary. W roli głównej występuje znakomity aktor komediowy Bogdan Baer, a towarzyszy mu cała plejada innych znakomitości z różnych dziedzin. Wśród nich są satyrycy Tadeusz Ross, Jan Pietrzak i Stefan Friedman, prezenterka Krystyna Loska i zespoły: No To Co, Silna Grupa Pod Wezwaniem i Pro Contra. Z grona aktorów warto zwrócić uwagę na Irenę Szewczyk, która za kilka lat zdobędzie wielką sławę za rolę Ani w serialu “Daleko od szosy”. Akcja filmu rozgrywa się w Warszawie oraz w Bieszczadach, chociaż na planie zastępują je inne góry – Beskid Żywiecki. Część zdjęć nakręcono na autostradzie pod Wrocławiem, w Kłodzku,  Korbielowie oraz w karczmie Jeleśni[ fotografia]. Wprawdzie na ekranie widać ujęcia z Rzymu, ale prawdopodobnie wykorzystano jakiś gotowy materiał dokumentalny z Wiecznego Miasta. Zaś “rzymskie” epizody fabularne nakręcono bez wątpienia w Polsce.

&. “Senność” z 2008 roku to film psychologiczny w doborowej oprawie. Reżyserka, Magdalena Piekorz”,  ściągnęła na plan filmowy całą plejadę znakomitych aktorów, w tym Małgorzatę Kożuchowska, Dorotę Pomykałę, Bartosza Obuchowicza i Krzysztofa Kolbergera, a wszystko po to, by opowiedzieć trzy historie ludzi ” na zakręcie”. Za tło posłużyły plenery Warszawy, Katowic[ dworzec kolejowy, ulice  Łukaszewskiego i Górna], Chorzowa[ cmentarz przy ul. Drzymały] i Jeleśni na Żywiecczyźnie[ fotografia].

Małopolska.

Filmy kręcone w Krakowie – patrz oddzielny wpis

&. Głównym bohaterem filmu z 1967 roku “Wycieczka w nieznane” jest młody pisarz ze stolicy, grany przez Ryszarda Filipskiego, którego płytkie i beztroskie życia zmieni wyjazd do Oświęcimia[ fotografia]. W rolę jego dziewczyny wcieliła się Małgorzata Niemirska, i była to rola jakże odmienna od tej granej w kręconym niemal równolegle serialu “Czterej pancerni i pies”. Na ekranie zobaczyć też można młodziutkie panie Małgorzatę Braunek i Jolantę Lothe oraz Zdzisława Maklakiewicza w wydaniu bez Jana Himilsbacha.

&. Dzisiaj zdecydowanie trudniej byłoby znaleźć w   Krakowie plenery do wojennej produkcji rodem z Hollywood  takiej jak “Lista Schindlera”  gdyż dawna stolica Polski bardzo się unowocześniła. Co innego 30 lat temu. Ale nawet wtedy, w 1993 roku, Steven Spielberg zdecydował się na film czarno – biały, żeby dopasować scenerię do tematyki. Zadbał też o obsadę ze sławami  typu Liam Neeson, Ben Kingsley  czy Ralph Fiennes. Te starania się opłaciły, gdyż film obsypano Oscarami. W tle widzimy głównie Kraków, ale też Oświęcim[ fotografia], Skarżysko – Kamienia i Kasina Wielka.

&. Film “Pasażerka” z 1963 roku uchodzi za ostatni film w nurcie tzw. Polskiej Szkoły Filmowej” . Pracę rozpoczął Andrzej Munk, a po jego śmierci dokończył Witold Lesiewicz. To ciąg dalszy tak licznych wówczas rozliczeń wojennych, tym razem związanych z obozem w Oświęcimiu. Po latach dochodzi do przypadkowego spotkania strażniczki obozowej[ Aleksandra Śląska] z więźniarką[ Anna Ciepielewska]. Oprócz nich na ekranie pojawia się wiele innych sław aktorskich, a wśród nich Jan Kreczmar, Kazimierz Rudzki i Janusz Bylczyński. Zdjęcia nakręcone zostały na terenie obozu Auschwitz[ fotografia] w Gdyni oraz na statku pasażerskim “Batory”.

&. Zaraz po wojnie było jasne, że taki film musi powstać. I powstał. Już w 1947 roku w scenerii obozu w Oświęcimiu[ fotografia] nakręcono “Ostatni etap“. W obsadzie pojawiło się całe mnóstwo młodych aktorów, których nazwiska wkrótce będą wiele znaczyć w polskiej kinematografii, jak Barbara Śląska, Jadwiga Chojnacka, Stanisław Zaczyk, Tadeusz Bartosik, Tadeusz Pluciński czy Tadeusz Schmidt. “Ostatni etap” wyreżyserowała Wanda Jakubowska, która za kilka lat wyprodukuje zafałszowaną totalnie biografię Karola Świerczewskiego pt. Żołnierz zwycięstwa”. Szkoda, bo startowała przed wojną i powinna wiedzieć, co znaczy hasło “Prawda Ekranu”.

&.Kto nie był jeszcze w przeuroczej Lanckoronie powinien to jak najszybciej nadrobić. Wprawdzie niedawne prace rewitalizacyjne odniosły odwrotny skutek i miasteczko straciło nieco ze swej naturalności, to i tak spacer wśród drewnianej zabudowy[ fotografia] gwarantuje przekazanie mnóstwo harmonii i spokoju tego miejsca. Dostrzegli to filmowcy, aczkolwiek w liczbie mniejszej niż należałoby tego oczekiwać. Jednym z filmów lanckorońskich jest “Mistyfikacja” z 2010 opowiadająca o tym, że Witkacy rzekomo żyje i prowadzi nadal frywolny tryb życia. Kto próbuje nas o tym przekonać ? Ewa Dałkowska, Olgierd Łukasiewicz, Wojciech Pszoniak, Mariusz Benoit oraz  Jerzy i Maciej Stuhrowie.

&. Szerszeń i  Cuma zamierzają ukraść “Damę z gronostajem” to treść komedii kryminalnej “Vinci“, którą Juliusz Machulski  stara się  nawiązać do swych najlepszych osiągnięć czyli dylogii “Vabank”.  Udało się? No cóż, jak się zrobi na początku kariery  niemal arcydzieło, to potem trudno mu dorównać. Ale film nie jest zły i ogląda się go z przyjemnością. To zasługa wartkiej akcji, doskonałych aktorów, a także plenerów. Wydawać by się mogło, że film jest na wskroś krakowski, ale nagrywano również w Warszawie i okolicach klasztoru Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej[ fotografia].

&. Może się to wydawać dziwne, ale kwerenda wśród tzw. lokacji wskazuje, że Wadowice nie są ulubionym plenerem filmów fabularnych. Nawet tych papieskich, w tym słynnej dylogii Giacomo Battiaty czyli “Karol, człowiek ,który został papieżem” i “Karol, papież, który pozostał człowiekiem”. Jedynie w dokumencie fabularyzowanym pt. “Świadectwo” wykorzystano teren przed bazyliką[ fotografia]i wnętrza domu Wojtyłów. Poza tym wadowicka stacja kolejowa “zagrała” w serialu “Blisko, coraz bliżej” z 1986 roku.

&.Takich plenerów z Tatrami w tle jakie ma Zakopane nie ma żadne miasto w Polsce. Z tego powodu gości dość często ekipy z profesjonalnymi kamerami. Zimą 2010/11 zjawili się tu filmowcy pod wodzą Olafa Lubaszenki, który wystąpił w roli reżysera, zresztą nie po raz pierwszy. Tym razem chodziło o nakręcenie II części filmu “Sztos”, który kilkanaście lat wcześniej odniósł niebywały sukces. Głównym miejscem akcji są okolice skoczni narciarskiej na Wielkiej Krokwi[ fotografia]. Czy film spodobał się tak bardzo, jak pierwowzór sprzed kilkunastu lat? Zdania są podzielone, ale raczej nie.

&. Film “Znicz olimpijski” z 1969 roku opowiada o losach polskich olimpijczyków, którzy podczas wojny swe ponadprzeciętne możliwości wykorzystywali jako kurierzy. Kanwą są autentyczne losy sportowych legend Podhala czyli Heleny i  jej brata Stanisława Marusarza oraz Bronisława Czecha. W rolach głównych wystąpili Wanda Neumann, Tadeusz Kalinowski i Jerzy Jogałła. Najważniejszym, i najbardziej efektownym plenerem są oczywiście Tatry, ponadto kręcono w Zakopanem[ m.inn. na Wielkiej Krokwi – fotografia] i Chochołowie. Ekipa wybrała się też do Budapesztu, gdzie kamerę ustawiono na Wzgórzu Zamkowym.

&. Maklakiewicz i Himilsbach. Na pozór kontrastowa para. Pierwszy to warszawski inteligent z wyższym wykształceniem, drugi – kamieniarz z prowincji o niejasnym życiorysie, A jednak potrafili się dogadywać i uzupełniać w życiu i na planie filmowym, co widać np. w obrazie “Jak to się robi” w reżyserii Andrzeja Kondratiuka z 1973 roku. Odgrywają tam role reżysera i literata, którzy przyjeżdżają do Zakopanego[ fotografia], ponoć by szukać natchnienia. Do tej tej komedii zaangażowano jeszcze Igę Cembrzyńską, Halinę Kowalską oraz Barbarę Kwiatkowską – Lass, która mieszkała już od lat na stałe w Niemczech. Ciekawostką jest występ w tym filmie Andrzej Suprona, ale nie w charakterze zapaśnika tylko … narciarza.

&.Film “Deszczowy lipiec” z 1957 roku jest trochę dziwny. Można odnieść wrażenie, że reżyser Leonard Buczkowski nie mógł się zdecydować, co chce nakręcić: komedię czy dramat. A to drugie byłoby bardziej odpowiednie, gdyż rzecz jest o zdradzanej kobiecie, która przyjeżdża na wczasy w stałe miejsce, gdzie wielokrotnie bywała z mężem. Tym razem jednak jest sama i wspomina te wcześniejsze, szczęśliwe pobyty. Jednak czas spędza wśród wesołego towarzystwa z pensjonatu, co jest tym elementem zabawnym, czasami nawet bardzo, gdy na ekranie pojawiają się przedwojenny aktor Jan Kurnakowicz lub powojenny Andrzej Szczepkowski. W postać żony wcieliła się Urszula Modrzyńska, przed którą dopiero rola życia, czyli Jagienka z “Krzyżaków”. Ciekawostką jest muzyka podczas dancingu. Otóż tancerze bawią się przy dźwiękach rock and rolla, zwanego wówczas big beatem. Wtedy była to prawdziwa rewolucja w uchu i na parkiecie. Plenerami tego słodko – gorzkiego filmu są Tatry i Zakopane[ fotografia].

&. Willa “Koliba” zaprojektowana pod koniec XIX wieku przez Stanisława Wyspiańskiego zapoczątkowała tzw. styl zakopiański, który miał być polską odpowiedzią na obce trendy w architekturze, zwłaszcza te przybyłe z obszaru Alp. Ten nader interesujący obiekt[ fotografia] pojawia się w filmie i serialu “Panna z mokrą głową” z 1994 roku w reżyserii Kazimierza Tarnasa, nakręconym według powieści Kornela Makuszyńskiego. W roli tytułowej wystąpiła 13 letnia Paulina Tworzyańska, która w sumie zagrała w dwóch produkcjach filmowych, i to obu zrealizowanych  na podstawie pierwowzoru literackiego tego samego autora, wyreżyserowanych przez jednego reżysera. Ten drugi przypadek to “Szatan z siódmej klasy” z 2006 roku.

&. W polskiej telewizji tak często w kółko puszczają dyżurne tytuły, że aż można od nich oszaleć. Zamiast wyświetlić np. film “Bo oszalałem dla niej” –  od niepamiętnych czasów nie pokazywany. Ze szkodą dla widzów. To nadzwyczaj udane dzieło Sylwestra Chęcińskiego z 1980 roku urzeka wartką akcją, wiernym oddaniem realiów epoki i rewelacyjną grą aktorską. Na wyżyny swego talentu wspiął się zwłaszcza Zdzisław Wardejn odtwarzający głównego bohatera – Romana Kolatowskiego. W obiekt jego westchnień, Sylwię, z całym swym urokiem wcieliła się Gabriela Kownacka. Obok nich pojawiają się inne tuzy polskich scen i ekranu: Alicja Jachiewicz, Małgorzata Zajączkowska, Ignacy Gogolewski, Wiesław Drzewicz i dwóch Witoldów: Pyrkosz i Skaruch. Plenery filmowe to Warszawa, Lubawka i Zakopane[ fotografia].

 

&. Ktoś kto był na Podhalu, ale nie zajrzał do Chochołowa, nie ma  zupełnie wyobrażenia, jak wyglądała tradycyjna zabudowa tego regionu[ fotografia]. Wieś wygląda jak skansen, tyle że żywy, bo mieszkają tam stali mieszkańcy. Nic więc dziwnego, że zaglądają tam twórcy filmowi, aby nakręcić coś w autentycznych plenerach. W 1979 roku m.inn. w Chochołowie zdjęcia do serialu “Ród Gąsieniców” realizował Konrad Nałęcki z udziałem Hanny Skarżanki, Krzysztofa Majchrzaka i Franciszka Pieczki. Obecność w obsadzie tego ostatniego nie powinna dziwić, gdyż Nałęcki jest przecież reżyserem “Czterech pancernych i psa”.

&. “Czarci żleb” z 1949 roku  to film zaangażowany. Wystarczy popatrzeć na datę produkcji, by wiedzieć w co. Ano w propagowanie narracji nowej władzy i ukazywanie zepsucia starych elit, bo właśnie stary hrabia chce przemycić za granicę swe zbiory nie bacząc na ich wartość dla kraju. Przeszkadza mu w tym przedstawiciel ludu, czyli młody góral służący w Wojskach Ochrony Pogranicza. I ma to odbicie w obsadzie. W roli tego pierwszego wystąpił Michał Melina, debiutujący w 1926 roku, zaś drugiego Tadeusz Szmidt, który wprawdzie statystował jeszcze przed wojną, ale prawdziwych ról doczekał się w tzw. Polsce Ludowej. Zagadką jest współreżyser tego “dzieła”, Włoch Aldo Vergano. Co go skłoniło do udziału w tym propagandowym przedsięwzięciu? Tak czy inaczej w filmie niezmiennie piękne są Tatry. Reszta zdjęć powstała w Zakopanem, Chochołowie – fotografia oraz w Krakowie.

&. Narciarskie Tatry z połowy lat 60. XX wieku utrwalił na taśmie film Pawła Komorowskiego “Ściana czarownic” . Większość akcji rozgrywa się w górach, przeważnie w okolicach Kasprowego Wierchu, łącznie z kolejką tam prowadzącą. Jest też Zakopane[ fotografia], ale mniej sportowo, a bardziej rozrywkowo. Jako zbyt niezależny narciarz wystąpił Zbigniew Dobrzyński i jest to w zasadzie jedyna jego rola główna, choć na ekranie pokazał się ponad 20 razy. Partnerują mu urocza Marta Lipińska, śpiewająca Iga Cembrzyńska, szukający zaczepki Jerzy Karaszkiewicz i zabawny Jacek Fedorowicz.

&. “Kocie ślady” z 1971 roku to zupełnie zapomniany kryminał z 1971 roku, gdzie rolę porucznika MO odtwarza Janusz Gajos, skutecznie ścigający przestępców samochodem marki… Syrena. Na Podhalu rozwiązuje sprawę gangu przemytników, a przy okazji zakochuje się w pięknej nauczycielce granej przez Joannę Jędrykę. Drugą pięknością jest Alicja Jachiewicz, zaś brzydkości reprezentują Mieczysław Pawlikowski, Grzegorz Warchoł, Jerzy Trela i Andrzej Kozak. Zdjęcia kręcono w Zakopanem, Kościelisku, Chochołowie i przy przejściu granicznym w Łysej Polanie. No i oczywiście  wielokrotnie w tle “grają”  Tatry[ fotografia].

&. Droga z Bukowiny do Łysej Polany uchodzi za jedną z najbardziej widokowych w Polsce. Widać z niej doskonale Tatry[ fotografia]. Tędy przejeżdża samochodem do Zakopanego[ choć to nie po drodze]  ksiądz Jerzy w filmie “Popiełuszko. Wolność jest w nas”. W rolę tytułową wcielił się Adam Woronowicz, i to nader udanie – bardzo przypomina fizycznie i mentalnie kapelana “Solidarności”, którego dobrze pamiętam. Film nakręcił w 2009 roku Rafał Wieczyński, angażując zwłaszcza młodych aktorów, chociaż znalazły się też role dla Anny Nehrebeckiej, Haliny Łabonarskiej, Macieja Rayzachera i Kazimierza Kaczora. W roli samego siebie wystąpił prymas Józef Glemp.

&. Jacek Chmielnik był wyśmienitym aktorem, ale nie każda rola do niego  pasowała. Lepiej sprawdzał się w repertuarze lżejszym, jak np. w “Między ustami, a brzegiem pucharu”. Szkoda, że nie wiedziała o tym Wanda Jakubowska dobierając obsadę do filmu “Kolory miłości” z 1988 roku, ostatniego w jej reżyserskiej karierze. Chmielnik występuje tutaj w podwójnej roli: pisarza Władysława Orkana i bohatera swojej powieści. To trochę karkołomne przedsięwzięcie, zaciemniające akcję. No, bo np. raz gra wystrojonego eleganta, a drugim razem zwykłego górala. Podobnie jest z dziewczynami ich obu, odtwarzanymi przez różne aktorki. Ale generalnie film jest strawny, urzeka muzyką i zdjęciami, choć na pewno nie zapisał się jakoś szczególnie w naszej kinematografii.  Nakręcono go w Tatrach, w Gorcach – fotografia, w kościele w Dębnie Podhalańskim, w skansenie w Zubrzycy Górnej oraz w Dreźnie.

&. Ekranizacja “Ogniem i mieczem” w wykonaniu Jerzego Hoffmana była zamknięciem sienkiewiczowskiej “Trylogii” – tyle że od końca. W przeciwieństwie do poprzednich części nakręcono ją wyłącznie w Polsce, i to w głównie w okresie, kiedy słońce nie świeciło najjaśniej[ większość zdjęć wykonano w okresie październik 1997 – kwiecień 1998].  Efektem jest ciemna kolorystyka filmu, daleka od naświetlenia rzeczywistych Dzikich Pół, położonych przecież blisko wybrzeża Morza Czarnego. Aż żal, że w filmie nie pojawiają się autentyczne zdjęcia ze stepów, które zachowano np. w rezerwacie Askania Nowa na Ukrainie. Powiałoby autentyzmem. Przykładowo zdjęcia Dniepru nakręcono w plenerach zalewu “Klimkówka”[ fotografia] w powiecie gorlickim. Wyszły nieźle, choć z prawdziwą rzeką mają niewiele wspólnego. Ale i tak film ogląda się z wielką przyjemnością. To zasługa reżysera i aktorów.

&. Gdyby nie tak ogromna popularność serialu “07 zgłoś się” widzowie mieliby wciąż w pamięci inny serial z Bronisławem Cieślakiem w roli głównej – “Znaki szczególne” w reżyserii Romana Załuskiego. Nie jest sensacyjny lecz obyczajowy, ale to nie znaczy, że nudny. Scenarzyści każą inżynierowi Zawadzie wędrować przez pół Polski zanim osiągnie stabilizację zawodową i osobistą. A my możemy przyglądać się naszemu krajowi w połowie epoki Edwarda Gierka. A także podziwiać kunszt aktorski ówczesnych gwiazd: Anny Chodakowskiej, Joanny Jędryki, Grażyny Barszczewskiej, Tadeusza Borowskiego, Ferdynanda Matysika i Wirgiliusza Grynia. Zdjęcia realizowano na rynku w Grybowie, w Krośnie[ ulice Bieszczadzka i Piłsudskiego], w Gdańsku[ Port Północny, falowiec na Przymorzu] oraz na terenie powstającego właśnie zalewu Klimkówka[ fotografia].

&. Film “Dziura w ziemi” z 1970 roku w reżyserii Andrzeja Kondratiuka traktuje o poszukiwaniach geologicznych. Wydawać by się mogło, że to nudny temat. Ależ skąd! Poszukującym jest Andrzej Orawiec grany przez Jana Nowickiego. Ja nie wiem, czy ktokolwiek inny byłby w tej roli lepszy i potrafił tak  przedstawić niecierpliwość i zachłanność na życie, ale także  bezruch i zamyślenie. Cały film właśnie taki jest: dynamiczny i  statyczny, a przy tym nastrojowy i poetycki. Duża zasługa w tym zdjęć Jana Laskowskiego. Te nocne przy wiatraku z pewnością zasługiwały na Oskara. A gdzie kręcono? W Sączach, tym Starym i Nowym, nad Zalewem Zegrzyńskim, w podłódzkim Lutomiersku oraz w Zakliczynie[ fotografia].

&. Wbrew tytułowi [ “Czekam w Monte Carlo“] film został w całości nakręcony w Polsce. Plenery to Warszawa, Zakopane, drogi w rejonie Wisły i Szczyrku oraz Krynica Zdrój[ fotografia]. Owszem, na ekranie pojawiają się migawki z Monaco lecz są to dokumentalne kadry, które zrealizowano przy innej okazji. Film Juliana Dziedziny opowiada o słynnym wyścigu samochodowym i jest nie lada gratką dla miłośników sportowych aut sprzed półwiecza. W rolach głównych pokazali się Andrzej Kopiczyński, Stanisław Zaczyk, Krzysztof Chamiec oraz Zygmunt Apostoł. Nie mogło oczywiście zabraknąć Jacka Recknitza, niemieckiego aktora, który wyspecjalizował się w polskiej kinematografii w rolach ludzi z Zachodu.

&. Główny bohater filmu “Mój Nikifor” w dalszym ciągu siedzi na krynickim deptaku[ fotografia], tyle że teraz jest z brązu i już nie maluje. Za życia spędzał tu wiele czasu, tworząc swe naiwne obrazki – na ogół niedoceniany, lekceważony i samotny. Ale posiadający dobrego przyjaciela w osobie Mariana Włosińskiego, też malarza. O ich relacjach jest właśnie opowieść nakręcona w 2004 roku przez Krzysztofa Krauzego, który w roli Nikifora Krynickiego obsadził… Krystynę Feldman. Ze znakomitym skutkiem! Wiadomo, że w tle znajduje się Krynica, ale nie tylko. Jest także Nowy Sącz, Piwniczna, Żegiestów oraz Warszawa.

&. Wystarczy tytuł “Zazdrość i medycyna“, by wszystko było jasne. Reżyser – Janusz Majewski – osadził przedwojenną powieść Michała Choromańskiego w plenerach Krynicy. W 1973 roku to było inne miasteczko –  nie tak  nowoczesne i kolorowe jak dzisiaj[ fotografia], tylko pełne różnych zaniedbanych willi, bud i podejrzanych zakamarków. Czyli idealne dla potrzeb filmu. Role główne przypadły znakomitym aktorom: Ewie Krzyżewskiej, Grażynie Staniszewskiej, Andrzejowi Łapickiemu oraz Mariuszowi Dmochowskiemu. Swój wielki talent pokazał Włodzimierz Boruński jako krawiec Gold. W epizodach pojawiła się tez piosenkarka Danuta Rinn. Jeżeli doda się jeszcze do tego ciągły wiatr[ wprawdzie sztuczny] oraz świetna muzykę Wojciecha Kilara – otrzymamy pełny obraz znakomitego filmu.

&. Na pozór “Wakacje z Madonną” z 1983 roku to skromny, nakręcony przez telewizję film. Na pozór. W rzeczywistości zawiera mądry przekaz, rozbrzmiewa  świetną muzykę, i jest świetnie zagrany, choć brak w jego obsadzie aktorów ze znanymi nazwiskami. Wręcz przeciwnie – dwoje z nich właśnie zaczyna swą przygodę z kinem. To Marta Klubowicz i Andrzej Zieliński. Ale grają także plenery: najpierw Bałtyk w okolicach Dziwnowa, a potem Stary Sącz, jako uosobienie typowej prowincji. Centralnym punktem akcji jest kościół Świętej Elżbiety Węgierskiej[ fotografia], gdzie zatrudniony przez proboszcza artysta[ Krzysztof Kiersznowski] odtwarza barokową rzeźbę Madonny. Można nacieszyć też oczy widokami innych części miasteczka, jak również przepływającego w pobliżu Popradu.

&. “Obława” z 2012 roku to całkiem niezłe kino z okresu okupacji. Szkoda tylko, że niewiele nowego wnosi do tematu zdrady. Już wcześniej, zwłaszcza w ciągu pierwszych trzydziestu latach po zakończeniu wojny reżyserzy często analizowali dwuznaczne  postawy w czasie śmiertelnego zagrożenia, dając różne odpowiedzi. No, ale gdy minęło prawie 70 lat od jej zakończenie, takie próby są mocno przeterminowane. Mimo świetnych zdjęć i starań doświadczonych aktorów jak Marcin Dorociński, Sonia Bohosiewicz, Weronika Rosati czy Andrzej Zieliński. Ciekawym eksperymentem aktorskim było obsadzenie prostodusznego z natury Macieja Stuhra w roli konfidenta. Film nakręcono na terenie Małopolski- w Luborzycy, Wysiołku Luborzyckim, Rytrze, Słomnikach oraz w Starym Sączu[ fotografia].

 

&. Stanisław Ignacy Witkiewicz fascynował ludzi nie tylko za życia, ale również po śmierci. O jego ostatnich dniach we wrześniu 1939 roku opowiada film Henryka Kluby “Gwiazda Piołun” z 1988 roku. Na planie filmowym spotkało się wielu znakomitych aktorów, a wśród nich: Tadeusz Huk, Piotr Pawłowski, Zygmunt Bielawski, Ignacy Machowski, a z pań Katarzyna Bargiełowska i  Zofia Rysiówna. Zdjęcia nakręcono na Ziemi Łódzkiej[ Paradyż, Sieradz, Sulejów, Klęk] oraz na południu Polski – w Jaśliskach i na rynku w Starym Sączu[ fotografia].

&. Po filmie “Spadek” z 1988 roku widać wyraźnie, jak bardzo zelżała w Polsce cenzura. Pozwolono bowiem na nakręcenie historii o tęsknocie za utraconą młodością i mieniem pozostawionym na terenach, które zajął ZSRR. W obsadzie główne role odgrywają ci wspominający dawne czasy, a więc Ignacy Machowski i Bronisław Pawlik, a obok nich Andrzej Szczepkowski i Jan Szurmiej. Zdjęcia zrealizowano w Warszawie[ m.inn. w okolicach Placu Defilad], na stacji kolejowej w Prostkach oraz w Starym Sączu – na Rynku, w kościele Świętej Elżbiety Węgierskiej, przy Klasztorze Klarysek oraz przy ulicy Kazimierza Wielkiego[ fotografia].

&. “Cześć kapitanie” z 1967 roku to dobre kino, choć można mieć zastrzeżenie do obsady. Otóż małżeństwo Petelskich w roli bezwzględnego szpiega zdolnego do wszystkiego obsadziło… Andrzeja Łapickiego. Przecież urodzonego amanta, nie zbrodniarza.  I widać wyraźnie, jak się ten znakomity aktor w tej roli męczy. A w parze z Barbarą Horowianką jakoś sobie radzi. Ona też – jako tytułowy kapitan MO – doskonale wypadła pokazując, jak jej, służbistce, coraz bardziej podoba się rozpracowywany przestępca. W tle widzimy mizerię epoki Gomułki, tę wszechobecną biedę, gdy nawet oficer służb porusza się… Syrenką. Zdjęcia powstały w Warszawie, Szczawnicy[ fotografia] oraz w innych, niestety nieustalonych miejscach.

&. “Cierpkie głogi” to film , którego akcja rozgrywa się w środowisku oświatowym lat 60. XX wieku. Filmowa szkoła zlokalizowana jest we wsi Siary[ dziś część Gorlic] w dawnym pałacu rodziny Długoszów[ fotografia]. Ponadto większość zdjęć nakręcono w pobliskim Beskidzie Niskim, nad rzeką Ropą oraz w remontowanym właśnie kasztelu w Szymbarku. Muzyczną oprawę zapewnił Lucjan Kaszycki oraz młodziutki Piotr Szczepanik śpiewający … na wiejskiej zabawie. Literacką kanwą tej produkcji jest powieść Zofii Posmysz  “Szczęście Pani Janiny”. Jednak, zanim to szczęście nastanie, główna bohaterka[ Barbara Kraftówna] musi przejść wiele zawodowych i osobistych perypetii. Jej życiową przystanią okaże się najbardziej krnąbrny uczeń ze szkoły dla dorosłych odtwarzany przez Ryszarda Filipskiego.

&. W 1991 roku Krzysztof Kieślowski nakręcił w 1991 roku film “Podwójne życie Weroniki”. To właściwie opowieść o dwóch dziewczynach o tym imieniu, z których jedna żyje we Francji, zaś druga w Polsce. Są identyczne, zarówno fizycznie, jak i duchowo. Obie zagrała gwiazda kina francuskiego – Irene Jacob. Ale reszta obsady jest mieszana , polskich aktorów reprezentują m.inn. Halina Gryglaszewska, Kalina Jędrusik, Władysław Kowalski i Aleksander Bardini. Zdjęcia zrealizowano w Clermond – Ferrand i  Paryżu oraz w Krakowie, Łodzi, Szczawnicy Zdroju, Starym i Nowym Sączu, a także w Grybowie. Tamtejszy kościół[ fotografia] stanowi jakby punkt nawigacji życiowej dla bohaterek.

&. Małe miasto, do którego przyjeżdża zwolniony z więzienia chłopak. Podejmuje pracę i  wkrótce odkrywa, że ze swoja przeszłością to nie on jest tam najgorszy. Miejscowe społeczeństwo jest w dużej części zdegenerowane. Film nosi tytuł “Strach” i nakręcono go w 1975 roku w podkrakowskim Miechowie[ fotografia]. Reżyser, Antoni Krauze, główna rolę powierzył Grzegorzowi Warchołowi, zaś obok niego wystąpili jeszcze Joanna Żółkowska, Henryk Bąk, Maciej Góraj, Ryszard Kotys i Jerzy Trela.

&. Chyba większość widzów po obejrzeniu filmu “Zmory” z 1979 roku dojdzie do wniosku: “Jak to dobrze, że chodziłem do szkoły w nowych czasach w Polsce , a nie zaborze austriackim”. Jej obraz przedstawiony w filmie, opartym na powieści Emila Zegadłowicza, jest zatrważający. Przemoc fizyczna, prawie wojskowy dryl, niedouczeni nauczyciele to była ówczesna norma. Wojciech Marczewski zgromadził na planie wiele aktorskich znakomitości, jak Teresa Marczewska, Hanna Skarżanka, Maria Chwalibóg, Bronisław Pawlik, Stanisław Igar czy Michał Pawlicki. W rolach dorastającego ucznia wystąpili z sukcesem Tomasz Hudziec i Piotr Łysak. Zdjęcia zrealizowano na Dolnym Śląsku[ stacja kolejowa w Łagownikach Dzierążniowskich i okolice cegielni w Grabownie Wielkim] oraz w Małopolsce – na tarnowskiej starówce i w kościele Grobu Bożego w Miechowie [ fotografia].

&. Wszyscy wiedzą, że akcja “Janosika [1974] rozgrywa się w Tatrach. Jednak akcja, a miejsca kręcenia tego kultowego filmu i serialu nieco się różnią. Wprawdzie większość zdjęć zrealizowano w najwyższych polskich górach i na Podhalu[ Dolina Chochołowska, przełom Białki pod Krempachami, Niedzica, Murzasichle], ale również na Jurze Krakowsko – Częstochowskiej. Na ekranie pojawia się zamek w Ogrodzieńcu oraz zestaw zamek Pieskowa Skała i Maczuga Herkulesa[ fotografia]. Inne plenery to Czorsztyn, wieś Jaworki oraz Orawski Zamek na Słowacji.

&. “Zacne grzechy” – ten tytułowy oksymoron oznacza historyczny moralitet osadzony w XVII wiecznej Rzeczypospolitej.  Na ekrany trafił w 1963 roku odnosząc sukces. Pewnie to zasługa gwiazdozbioru, którego w całości nie sposób wymienić. Przede wszystkim rewelacyjny Henryk Bąk w roli kwestarza Makarego, a także Zygmunt Zintel, Witold Pyrkosz, Cezary Julski, zaś z pań Irena Kwiatkowska, Wanda Koczeska, Alicja Sędzińska oraz debiutująca Anna Seniuk. Tę zabawną komedię Mieczysław Waśkowski nakręcił na Jurze Krakowsko – Częstochowskiej, a dokładniej w Sułoszowej, Ojcowie oraz na zamku w Pieskowej Skale[ fotografia]. Natomiast bardzo tandetnie wyglądają dekoracje studyjne.

&. Serial “Królowa Bona” z 1980 roku to naprawdę dobre kino. W pamięć zapada wyborna rola Aleksandry Śląskiej jako tytułowej żony króla Zygmunta Starego, odtwarzanego przez Zdzisława Kozienia. W kolejnego króla – Zygmunta Augusta wcielił się Jerzy Zelnik, zaś w Barbarę Radziwiłłówną – Anna Dymsza. Ten 12 odcinkowy serial to również dobra lekcja XVI – wiecznej historii Polski – od czasu przyjazdu księżniczki Sforza na Wawel w 1518 roku aż do jej wyjazdu niemal cztery dekady później. Wielkim atutem filmu są plenery. Jak łatwo się domyśleć dominują tu zamki z epoki, czyli krakowski Wawel, warownia w Gołuchowie, rezydencja biskupia w Lidzbarku Warmińskim  i Pieskowa Skała[ fotografia]. Ponadto kręcono w warszawie oraz w kościele Świętego Krzyża we Wrocławiu.

&. W filmie “Reich” z 2001 roku jest wszystko to, co większość mężczyzn lubi oglądać na ekranie: gangsterzy, piękne dziewczyny, no i szybka akcja. Tyle że, obraz Władysława Pasikowskiego bywa niekiedy zbyt egzaltowany, zwłaszcza w przypadku scen damsko – męskich. Jest oczywiste, że w muszą w nim występować etatowi twardziele polskiego kina. I są. A którzy? Bogusław Linda, Mirosław Baka, Krzysztof Pieczyński i Artur Dziurman. No i piękne dziewczyny w osobach Aleksandry Nieśpielak i Julia Rzepecka. Generalnie akcja toczy się w Trójmieście, ale ekipa na zdjęcia udała się też do Łodzi, Krynicy Morskiej oraz do Berlina. Nie ominięto też zamku w Pieskowej Skale[ fotografia].

&. W zamku Pieskowa Skała[ fotografia]  kręcono część zdjęć do odcinka XVI pamiętnej “Stawki większej niż życie” zatytułowany “Akcja Liść Dębu”. Wykorzystano wiele miejsc w kompleksie zamkowym, a na koniec jest scena, kiedy to generał i Hans Kloss  wydostają się na zewnątrz i patrzą na … most, którego tam oczywiście nie ma . Ten, który widać na ekranie jest we Wrocławiu – 250 km dalej. W mieście nad Odrą filmowano też na Placu Katedralnym na Ostrowie Tumskim. Poza tym sporo zdjęć nakręcono w Łodzi.

Podkarpacie.

&. Piękny manierystyczny zamek w Baranowie Sandomierskim[ fotografia] dostarczył kilkakrotnie zabytkowego tła dla filmowców. Kręcono tu m.inn. “Czarne chmury”[ 1973] i “Klejnot wolnego sumienia” [1981]. Pierwszym filmem, który tu zrealizowano była “Barbara Radziwiłłówna” z 1936 roku w reżyserii Józefa Lejtesa. Tytułowa role powierzono pierwszej damie kina przedwojennego, czyli Jadwidze Smosarskiej. U jej boku zagrali Lena Żelichowska i Jan Kurnakowicz.

&. Krytycy kręcą nosem na ten film, ale widzowie wiedzą swoje: “Wilcze Echa“[1969] to najlepszy bieszczadzki film, pełen szybkiej akcji, dowcipnych dialogów  i wybornych pejzaży. Nie mówiąc już o aktorach. Główną rolę gra estoński aktor Bruno O.Ya, który mimo wielu lat spędzonych w Polsce nie opanował dobrze naszego języka i musiał go dubbingować Bogusz Bilewski. Partnerują mu Irena Karel, Marek Perepeczko, Zbigniew Dobrzyński i Mieczysław Stoor. Pięknym tłem filmu są połoniny, rzeka Wetlina, Stare Sioło – fotografia, Wetlina Górna, Jar Wisłoka, Ustrzyki Dolne i cerkiew w Hoszowie.

 

&. “Pan Wołodyjowski“[1969], choć w “Trylogii” jest ostatnią częścią został sfilmowany przez Jerzego Hoffmana jako pierwszy. Poza zdjęciami na Krymie, film zrealizowano w Polsce. Sporo plenerów znaleziono w Bieszczadach, m.inn w okolicach Lutowisk, gdzie wybudowano stanicę w Chreptiowie oraz nakręcono scenę ucieczki Baśki przed Azją. Zdjęcia odbywały się także  przy  cerkwi w Chmielu[ pożar Raszkowa]. I ta właśnie cerkiew jest jedynym materialnym śladem filmowców, pomijając rzecz jasna nowy hotel o nazwie “Stanica Kresowa “Chreptiów”[ fotografia], nawiązujący bardziej nazwą a mniej  bryłą do miejsca kręcenia filmu.

&. W którym polskim filmie można zobaczyć pierwszy striptiz? W “Rancho Texas” z 1958 roku. Co prawda postać nagiej Wandy Koczeskiej widać tylko odbitą w wodzie, ale i tak ponoć męska publiczność waliła drzwiami i oknami do kina. Akcja filmu, w którym grają Bogusz Bilewski, Jerzy Jogałła, Wiesław Dymny i Teresa Iżewska toczy się w Bieszczadach, przede wszystkim na terenach nieistniejącej wsi Tworylne nad Sanem, oraz w Beskidzie Niskim – przy kapliczce w Króliku Wołoskim – fotografia  oraz nad Wisłokiem w Mymoniu; można też popatrzeć, jak 60 lat temu  wyglądały miasteczka  Lesko i Rymanów.

&. Rezerwat “Sine Wiry” w Bieszczadach[ fotografia] do idealne miejsce do nakręcenia filmu ukazującego trudne losy powojenne rozgrywające się w surowych warunkach naturalnych. Nic więc dziwnego, że część akcji “Ogniomistrza Kalenia” z 1961 roku reżyserskie małżeństwo Petelskich umieściło właśnie tam, a poza tym w na stacji kolejowej w Zagórzu, w Baligrodzie, w Masywie Chryszczatej, nad rzeką Hoczewka i na cerkwisku w Kielczawie.  Tytułowy bohater, brawurowo zagrany przez Wiesława Gołasa zostaje uwikłany w dramatyczną historię Polski Południowo – Wschodniej, i płaci za to najwyższą cenę. Także inni aktorzy wykazali się świetnym kunsztem, a może bardziej potwierdzili go. Mam tu głównie na myśli Leona Niemczyka, Janusza Kłosińskiego i Aleksandra Fogla. W tym wybitnie męskim kinie kobiet pojawia się ledwie kilka. A z nich na pewno zapamiętana zostanie charakteryzująca się  niebanalną urodą  Zofia Słaboszowska. Ale wygląd to nie wszystko, trzeba też mieć talent. Ona miała. Po opuszczeniu Polski kontynuowała karierę w Niemczech.

&. O prymasie Wyszyńskim nakręcono trzy filmy fabularne, które opowiadają o najważniejszych latach z jego życia: “Wyszyński – zemsta czy przebaczenie” [II wojna światowa],  “Prymas. Trzy lata z tysiąca”[ 1953 – 65] oraz “Prorok”[1956 – 81] . W każdym tytułowe role powierzono innym aktorom[Ksaweremu Szlenkierowi, Andrzejowi Sewerynowi i Sławomirowi Grzymkowskiemu], reżyserowali też różni reżyserzy. Ale na szczęście ta “trylogia” filmy, choć nakręcone niechronologicznie, ukazuje spójny obraz kolei losu  Stefana Wyszyńskiego – od wojny aż do śmierci. Cała trójka reżyserów – Tadeusz Syka, Teresa Kotlarczyk i Michał Kondrat – starali się nakręcić swe dzieła w miejscach autentycznie związanych z działalnością  księdza, biskupa, wreszcie kardynała, a więc w Zakładzie dla Niewidomych w Laskach, Warszawie oraz w klasztorze Nazaretanek w Komańczy[ fotografia].

&. Surowa przyroda Bieszczadów[ fotografia] jest też tłem współczesnego obrazu “Na granicy” z 2016 roku w reżyserii Wojciecha Kasperskiego. Film opowiada historię typu “Złe spotkanie w złym miejscu rodzi złe skutki” . W roli czarnego charakteru obsadzony został Marcin Dorociński, który moim zdaniem nie sprawdza się w takich zadaniach. W rolach twardzieli, policjantów, partyzantów, owszem, ale kiedy spod maski pojawia się wrażliwy człowiek. Na szczęście niewątpliwy talent aktorski pozwolił mu wyjść z twarzą z tej produkcji. Jednak nagrodę za aktorstwo otrzymał na festiwalu w Koszalinie nie on, tylko obsadzony drugoplanowo, ale trafniej  Bartosz Bielenia.

&. Jak na własne życzenie skomplikować sobie życie? Jeden z przepisów podaje film “Enduro Bojz” z 2000 roku w reżyserii Piotra Starzaka. Udało mu zgromadzić na planie niezwykłą wręcz liczbę aktorskich gwiazd z przełomu tysiącleci. Oto tylko kilka nazwisk: Jan Wieczorkowski, Paweł Wilczak, Borys Szyc, Przemysław Sadowski, a także Agnieszka Dygant. Myślę, że oprócz naturalnej u aktora chęci zagrania roli[ może życia?] pojawił się jeszcze jeden motyw: Bieszczady! Poza Warszawą właśnie tam nakręcono większość scen. A dokładnie gdzie? Między innymi w Czarnej i Cisnej, na tzw. Wielkiej Pętli Bieszczadzkiej – fotografia, a także w Solinie, która leży już w Górach Sanocko – Turczańskich. Też ładnych.

&. W  PRL mówiło się, że zawał to choroba dyrektorska, wpisana w ścieżkę kariery. Wynikało to z fatalnej organizacji i ciągłych braków w zaopatrzeniu. A terminy były napięte. Główny bohater filmu “Zakręt” z 1977 roku unika go, gdyż wyjeżdża z żoną na zaległy urlop . Przy okazji dokonuje rozrachunku z własnym życiem zawodowym i relacjami rodzinnymi. W tej roli wystąpił Józef Nowak,  jego małżonkę zagrała Anna Milewska, zaś syna Jan Tomaszewski. Na ekranie możemy obserwować Polskę epoki Gierka w dużym zakresie terytorialnym : od masztu w Konstantynowie, poprzez Tatry i Podhale z drogą Nr 960 w okolicy Bukowiny Tatrzańskiej, po Zalew Soliński i Wielką Pętlę Bieszczadzką – fotografia.

&. W 1968 roku spiętrzono wodę w Jeziorze Solińskim[ fotografia]. Dwa lata wcześniej plac budowy i jego okolice wykorzystano jako plener filmu Henryka Kluby “Chudy i inni” . Tytułowy Chudy, grany przez Wiesława Gołasa, to robotnik z  brygady pracującej przy moście na Sanie w okolicach zapory. Wraz z nim członków brygady odtwarzają same gwiazdy ówczesnego kina: Mieczysław Stoor, Marian Kociniak, Franciszek Pieczka, Ryszard Filipski i Wiesław Dymny, autor scenariusza i późniejszy mąż Anny Dziadyk. Zaś rolę życia zagrał etatowy aktor drugoplanowy – Edward Rączkowski. Muzykę jest dziełem Wojciecha Kilara, a fenomenalna wokaliza –  Zdzisławy Sośnickiej.

&.Pierwsi niezwykły urok Jaślisk w Beskidzie Niskim odkryli dla filmu twórcy  “Wina truskawkowego”[ 2007] opartego na prozie Andrzeja Stasiuka. Potem były inne, w tym  “Boże Ciało“[2019] Jana Komasy, który to film został wręcz obsypany ponad 50 różnymi nagrodami i wyróżnieniami, przyznanymi na całym świecie. Akcję osadzono w beskidzkiej wsi, w której zachował się zespół tradycyjnej zabudowy drewnianej[ fotografia], aby stanowiła swym architektonicznym spokojem przeciwwagę dla różnych [ przeważnie negatywnych] emocji tutejszych mieszkańców.

&. Twórcy “Twarzy” z 2017 roku podjęli nowatorski temat: jaka będzie reakcja współmieszkańców wsi względem chłopaka wracającego po przeszczepie twarzy. I to by wystarczyło na dobry film. Jednak niepotrzebnie dodano wątki religijne i kościelne zupełnie niepasujące do fabuły, jak budowa gigantycznego pomnika, satyryczne egzorcyzmy czy oderwane od realiów spowiedzi. Natomiast na plus należy zapisać fenomenalne zdjęcia krajobrazowe Michała Englerta zrealizowane głównie w okolicach zbiorników Rożnowskiego i Czchowskiego, a także przy kościele we wsi Tropie, na serpentynach DK 75 na górze Świętego Justa oraz na promie na Dunajcu we wsi Wytrzyszcze . Część materiału powstało też w Krakowie, Czerwińsku nad Wisłą i w Jaśliskach[ fotografia].

&.Podobną miejscowością do Jaślisk jest Kalwaria Pacławska. Jak sama nazwa wskazuje są tam stacje drogi krzyżowej, malowniczo rozsiane po okolicznych wzgórzach i lasach. Jest również barokowy klasztor Franciszkanów[ fotografia], gdzie  wiódł życie zakonne aż do przedwczesnej śmierci Sługa Boży Ojciec Wenanty Katarzyniec, którego proces beatyfikacji właśnie się toczy. Zabudowę miejscowości stanowią piękne i stylowe domy drewniane, wręcz  idealny plener filmowy. Skorzystał z niego Paweł Pawlikowski podczas kręcenia swojego hitu “Zimna wojna“[2018].

&. Moim zdaniem nie ma takiej drugiej miejscowości w Polsce jak Mrzygłód. Otóż w związku z planowanym zbiornikiem wodnym na Sanie, który miał objęć te tereny zakazano tu wszelkich inwestycji budowlanych. Przez to dawne miasteczko jakby zastygło w czasie minionym[ fotografia]. Aż dziw bierze, że ten żywy skansen nie był wykorzystywany przez filmowców, dopóki nie zawitał tu Jan Jakub Kolski realizujący swój obraz “Serce serduszko“[ 2014]. To typowy film drogi opowiadający historię uciekinierki z domu dziecka starającej się dotrzeć z południa Polski na egzamin do szkoły baletowej w Gdańsku. Obsada? Palce lizać: Maja Komorowska, Julia Kijowska, Franciszek Pieczka, Borys Szyc i Marcin Dorociński. W filmie jest dużo scen kolejowych, które nakręcono na stacjach Gdańsk Stocznia i Oliwa, Sanok, Nowy Zagórz oraz Kwidzyn.

&. Jak na swoje piękne i stylowe pokoje, zamek w Łańcucie[ fotografia] wcale nie był tak często wykorzystywany przez filmowców. Nakręcono tu tylko “Trędowatą”[1976], “Pałac”[ 1980] oraz “Hrabinę Cosel”[ 1968]. Ten ostatni film jest dziełem Jerzego Antczak, który w głównej roli obsadził swą żonę, czyli Jadwigę Barańską. Obok niej wystąpili: Mariusz Dmochowski, Ignacy Gogolewski, Stanisław Jasiukiewicz i Bronisław Pawlik. Realizatorom nie wystarczyły tutejsze plenery i sięgnęli jeszcze do wnętrz w zamkach w Książu i Gołuchowie.

&. Na film o Katyniu Polska czekała wiele lat. Z tematem zmierzył się w 2007 roku sam Andrzej Wajda, którego ojciec zginął tam w 1940 roku. Na planie zgromadził całą plejadę znakomitych aktorów różnych generacji: Maję Ostaszewską, Danutę Stenkę, Krystynę Zachwatowicz, Jana Englerta, Andrzeja Chyrę, Pawła Małaszyńskiego. Plany filmowe były rozsiane po całej Polsce, zarówno w dużych miastach, jak Warszawa czy Kraków, jak i małych, m.inn w Starym Dzikowie na pograniczu Lubelszczyzny i Podkarpacia, gdzie tamtejsza cerkiew[fotografia] “zagrała” miejsce przetrzymywania więźniów. Do dziś w jej wnętrzu można oglądać filmowe prycze.

&.Inny trudny temat, którego podjęło się kino polskie to sprawa Wołynia. Zabrał się za to w 2014 roku Wojciech Smarzowski, dając tytuł swojemu obrazowi po prostu “Wołyń” . Wystąpili w nim nie tylko Polacy, ale i Ukraińcy, m.inn. urodzony we Lwowie Wasyl Wasylik. Z naszych aktorów warto wspomnieć o Lechu Dybliku, Tomaszu Sapryku, Januszu Chabiorze czy Magdalenie Celównej, która debiutowała jako 17 latka w filmie “Deszczowy lipiec” z 1957 roku. Film kręcono wyłącznie w Polsce, w dużym stopniu korzystając ze skansenów w: Lublinie, Sanoku i Kolbuszowie [ fotografia]. “Wołyń” doceniono na wielu festiwalach, również w Zamościu.

&. W połowie lat 80. XX wieku Andrzej Wajda podjął się ekranizacji powieści Tadeusza Konwickiego “Kronika wypadków miłosnych” . Role główne powierzył debiutantom – Paulinie Młynarskiej i Piotrowi Wawrzyńczakowi. Nie zabrakło i doświadczonych aktorów, jak Krystyna Zachwatowicz, Tadeusz Łomnicki, Leonard Pietraszak czy Marian Opania. Na ekranie pokazał się też autor pierwowzoru literackiego. Zdjęcia nakręcono w Drohiczynie, Lublinie, Kazimierzu Dolnym, Siemiatyczach, Dęblinie i na przemyskim dworcu kolejowym[fotografia].

&.”Zawiłości uczuć” z 1976 toku w reżyserii Leona Jeannota uchodzą za najbardziej przemyski film ze wszystkich nakręconych w tym mieście. Do tego z każdym rokiem nabierającym walorów archiwalnych, jako że na taśmie zatrzymano w czasie wiele charakterystycznych miejsc, m.inn. okolice kościoła Marii Magdaleny przy ul. Franciszkańskiej[ fotografia]. Jak sam tytuł mówi, jest to opowieść uczuciach, a ściślej, o trudności w porozumieniu się dwojga młodych ludzi. Niby się kochają, ale to za mało, by pójść dalej wspólną drogą. W rolach głównych reżyser obsadził aktorów jeszcze nie ogranych, przez co film wydaje się być zwykłą i prawdziwą opowieścią o życiu, a nie polem do kolejnego popisu gwiazd.

&. Zapomniany już rewolucjonista Edward Dembowski jest bohaterem filmu “Pasja” z 1977 roku . W rolę główna wcielił się Piotr Garlicki, aktor wówczas popularny i często obecny na małym i dużym ekranie.  Reżyser, Stanisław Różewicz bardzo sprawnie opowiada o ostatnich latach życia działacza kojarzonego z tzw. Powstaniem Krakowskim z 1846 roku. Szkoda tylko, że nie stawia zasadniczego pytania, trochę w duchu Polskiej Szkoły Filmowej sprzed dwóch dekad: Czy jest sens wywoływania powstań, z góry skazanych na niepowodzenie, a skutkujących dalszym ograniczaniem swobód narodowych przez zaborców?  Film nakręcono w stolicy Małopolski, co jest oczywiste, ale również w Przemyślu na tamtejszym rynku[ fotografia].

&. “Proste pragnienia” z 2011 roku  to kolejny film z tytułem nieadekwatnym do treści. Bo powinno być “Złe towarzystwo” , gdyż ono rozbija rodzinę. Najpierw ojciec[ [Bartłomiej Topa] zadaje się z niewłaściwymi ludźmi i ląduje w więzieniu. Potem syn[ Michał Śliwa] przystaje do młodocianej szajki, aż wreszcie zmęczona życiem mama[ Aleksandra Nieśpielak] robi skok w bok. Niewielka część zdjęć powstała na Pogórzu Przemyskim, ale większość w Przemyślu, a konkretnie na stacji kolejowej Bakończyce, w Rynku, przy ulicach Dworskiego, Smolki, Władycze, Rokitniańskiej, Słowackiego i Bibliotecznej oraz na Zniesieniu. Kilkakrotnie pojawiają się też panoramy miasta[ fotografia].

&. Po obejrzeniu “Śubuka” Jacka Lusińskiego z 2022 roku myślę sobie, że z naszą kinematografią nie jest może tak źle skoro jest w stanie wyprodukować taki film. Zwłaszcza aktorzy obsadzeni w głównych rolach, czyli Małgorzata Gorol, Marta Malikowska i  Andrzej Seweryn wspięli się na wyżyny swej profesji. Ale na uznanie zasługuje też muzyka, spokojna reżyseria i zdjęcia, które powstały w większości w Przemyślu. Wśród wielu tamtejszych  miejsc utrwalonych na taśmie widzimy San – fotografia.

&. Można stwierdzić, że specjalnością Grzegorza Królikiewicza było przenoszenie na ekran trudnych życiowych historii. Tak było też w przypadku filmu “Fort 13” opowiadającym o  dwóch jeńcach rosyjskich zasypanych w jednym z fotów przemyskich podczas I wojny światowej. Mają na szczęście do dyspozycji zapasy jedzenia i picia oraz … wino. Kiedy ten trunek kończy się jeden z nich odbiera sobie życie, ale drugi doczeka się oswobodzenia kilka lat po wojnie. Nie pożyje tez długo, bo nagła “dekompresja” zabija go. W tych rolach wystąpili Leon Niemczyk oraz Janusz Krawczyk. Zdjęcia wewnętrzne nakręcono w studiu, natomiast na koniec pojawia się autentyczny Fort XIII pod Przemyślem[ fotografia].

&. Film “Eter” z 2018 roku jest produkcją wytwórni z 4 państw: Polski, Węgier, Litwy i Ukrainy. Na ekranie pokazują się też aktorzy z tych krajów. Naszą kinematografię reprezentują m.inn. Andrzej Chyra, Jacek Poniedziałek, Tadeusz Bradecki i Małgorzata Pritulak.  Reżyser, Krzysztof Zanussi, mroczną historię medyczną osadza w czasach C.K. Austro- Węgrzech. Tytułowy organiczny związek chemiczny ma służyć nie tylko uśmierzaniu bólu, ale i do modyfikacji ludzkich zachowań. Film nakręcono na Podkarpaciu[ Rymanów, Jarosław, przy pałacu w Sieniawie- fotografia] oraz na Dolnym Śląsku[ Kłodzko, Srebrna Góra].

 

&. “Najlepsze w świecie” to kolejna produkcja dla dzieci i o nich spod ręki Stanisława Jędryki. A mało kto ma taką dobrą rękę do tej tematyki. Film opowiada o miejscu i samopoczuciu dziecka w rodzinie, nieważne czy całkiem naturalnej. Poniekąd to także film drogi, jako że główny bohater[ grany przez Mariusza Boreckiego] wybiera się w Bieszczady. I tam powstało część zdjęć, m.inn. w rejonie cerkwi w Lutowiskach. Jednak najwięcej materiału nakręcono w Jarosławiu, zwłaszcza w rejonie Rynku, m.inn. przy kamienicy Orsettich[ fotografia].

 

&. Film “Korowód” z 2007 roku to niezłe kino pod względem artystycznym. Dobra narracja, nieoczekiwane zwroty akcji i wyborne aktorstwo[Karolina Gorczyca, Katarzyna Maciąg, Aleksandra Konieczna, Jan Frycz] . Jednak reżyser i scenarzysta – Jerzy Stuhr –  raczy nas nadmiernym optymizmem, zwłaszcza względem głównego bohatera[ Kamil Maćkowiak]. Naprawdę trudno uwierzyć, by notoryczny kłamca, lawirant, oszust, słowem gość pozbawiony zasad trwale zmienił się po spotkaniu “tej” kobiety. Na jakiś czas – rok ,dwa – pewnie tak, ale potem jego wilcza natura weźmie górę i wróci do dawnych zachowań. Chyba, że taki był cel, by widzowie wyszli po seansie napełnieni “happy endem”. Zdjęcia zrealizowano w Rzeszowie[ np. W Rynku – fotografia oraz w pobliżu słynnego Pomnika Czynu Rewolucyjnego], w plenerach bieszczadzkich[ Bereżki, tereny po dawnych wsiach Beniowa i   Łokieć], w Krakowie i w Warszawie. Miłośników pociągów ucieszy dużo sekwencji z wagonami i obiektami kolejowymi. Na ekranie widzimy np. tunel pod miejscowością Uniejów – Rędziny, a także dworce warszawskie i krakowskie, a także okolice tego rzeszowskiego.

&. Filmem “Ułaskawienie” z 2018 roku Jan Jakub Kolski sięga do Polski tuż po wojnie, czyli czasu nader trudnego dla kraju i jego obywateli. Możemy dobrze poznać ówczesne realia, gdyż para bohaterów wędruje od Dolnego Śląska do Podkarpacia, tam też kręcono zdjęcia. Na ekranie widzimy wiele mniejszych miejscowości, jak Międzylesie, Ludwikowice Kłodzkie, Nowa Ruda, Paczków oraz Przemyśl, Sędziszów Małopolski i Pruchnik – fotografia. W rolach głównych wystąpili znani aktorzy z okresu PRL – Grażyna Błęcka – Kolska i Jan Jankowski. Z sukcesem.

Ziemia Świętokrzyska.

&.Sandomierz ma doskonałe warunki, by pojawić się jako tło filmów fabularnych. Kilka lat temu docenili to realizatorzy serialu “Ojciec Mateusz”, zapewniając miastu niebywałą popularność. Choć już wcześniej zaglądali tu znakomici reżyserzy i aktorzy. Jednym z filmów na wskroś sandomierskim jest “Spotkanie w Bajce”[1962] – dzieło Jana Rybkowskiego. Do obsady zaprosił Teresę Iżewską, Aleksandrę Śląską, Maję Wachowiak,  Gustawa Holoubka, Andrzeja Łapickiego i młodziutką Magdalenę Zawadzką. Tę ostatnią parę uwieczniono w kadrze, gdy rozmawiają i przy okazji podziwiają miasto i okolicę ze szczytu Bramy Opatowskiej[ fotografia].

&. W czasach PRL dochodziło często do tzw. błędów i wypaczeń i nawet  władza czasami przyznawała się do nich, Potem niby coś naprawiała i obiecywała, że nigdy więcej. A było, tak jak zwykle. Bo system był po prostu niereformowalny i sam kreował wynaturzenia. O podobnym mechanizmie opowiada film “Gdzie woda czysta i trawa zielona” wyreżyserowanym w 1977 roku przez Bohdana Porębę. Z tym, że akurat temu reżyserowi chodziło o to, by pokazać procesy samo naprawcze w PZPR. W roli ideowego sekretarza partii wystąpił Tadeusz Borowski, idealny do tej roli z racji szczerej  i uczciwej twarzy . Oprócz nich przez ekran przewija się cały zastęp ówczesnych gwiazd, jak Janusz Paluszkiewicz, Wirgiliusz Gryń, Stanisław Niwiński, Zygmunt Malawski. Ciekawostką jest występ w filmie małżeństwa: Alicji Jachiewicz i Stefana Szmidta, którzy pary jednak nie grają. A co to za miasteczko, które próbuje uzdrowić ideowy działacz? Sandomierz[ fotografia].

&. Literackie dzieło jednego mistrza godne jest filmowej adaptacji drugiego. Czas na odkrycie kart: “Popioły”, czyli Żeromski i Wajda w zderzeniu z narodowymi mitami. Trwający prawie 4 godziny epicki fresk reżyser nakręcił w 1965 roku, korzystając nawet z pomocy wojska polskiego i bułgarskiego. Plenery stosowne do epoki napoleońskiej znaleziono w Nieborowie, Warszawie, Inowłodziu i w Sandomierzu[ kościół Świętego Jakuba – fotografia]. Do filmu zaangażowano trochę aktorskiej młodzieży[ Pola Raksa, Beata Tyszkiewicz, Daniel Olbrychski, Stanisław Mikulski[, jak również weteranów sceny i ekranu: Jadwigę Andrzejewską, Jana Świderskiego, Jana Koechera i Władysława Hańczę. Ciekawostką jest występ Krzysztofa Komedy w roli generała Fiszera. O dziwo, reżyser nie skorzystał z jego geniuszu muzycznego!

&. Z Sandomierza jedziemy w inny zakątek województwa świętokrzyskiego – do Chęcin. Tutaj także katalog filmów z miasteczkiem w tle jest bogaty. Najbardziej znany to oczywiście “Pan Wołodyjowski”, ale warto też wspomnieć o innych, jak np. “Pigułki dla Aurelii”[ 1958]  wyreżyserowane przez Stanisław Lenartowicza. To opowieść o członkach ruchu oporu próbujących dostarczyć broń z Radomia do Krakowa właśnie przez Chęciny. Zdjęcia zrealizowano w rejonie zamku[ fotografia]. Ponadto ekipa pracowała w Radomiu i Kielcach[ dworzec PKP, ul. Wesoła, kamieniołomy Kadzielnia]. W obsadzie nie zabrakło znakomitych aktorów, jak Barbara Modelska, Stanisław Milski, Ludwik Benoit i Ryszard Pietruski.

&.”Tysiąc talarów“. Taki tytuł ma przeuroczy film z 1959 roku w reżyserii Stanisława Wohla, który traktuje o zakładzie z połowy XIX wieku, który ma być rozstrzygnięty sto lat później. Chodzi o to, aby dotrzeć z Chęcin do Krakowa w mocno niekompletnym stroju w trzy dni.  Ma tego dokonać Marek, grany przez Bronisława Pawlika. Ponieważ stawka jest wysoka, i to płatna w złocie, zażarcie pomagają mu, lub przeszkadzają aktorzy, którzy w owym czasie prawie nie schodzili z ekranu: Barbara Kwiatkowska, Magdalena Celówna, Czesław Roszkowski, Edward Dziewoński, Roman Kłosowski, Aleksander Dzwonkowski,  Tadeusz Bartosik, Cezary Julski, Włodzimierz Kwaskowski i Jarema Stępowski. Jednym z najważniejszych plenerów jest chęciński rynek[ fotografia].

&. Szkoda, że widzowie zapomnieli o filmie “Milczenie“, który wyreżyserował w 1963 roku Kazimierz Kutz. To dzieło wybitne. Tytułowe milczenie dotyczy proboszcza w małym miasteczku, który jednym słowem mógłby oczyścić niewinnego nastolatka z podejrzeń o zamach na niego. Z sobie wiadomych przyczyn jednak tego nie robi. Przez plan zdjęciowy przewija się cale grono wybitnych aktorów tego czasu, jak chociażby Elżbieta Czyżewska, Maria Zbyszewska, Zbigniew Cybulski czy Stanisław Igar. Świetną kreację stworzył też Kazimierz Fabisiak  jako milczący duchowny. Ale największe brawa należą się Tadeuszowi Kalinowskiemu w roli woźnicy. Zaś wspomniane miasteczko zagrały Chęciny[ fotografia].

&. Klasztor na Świętym Krzyżu[ fotografia] ma blisko tysiącletni rodowód, a jego sercem są relikwie, odwiedzane przez tysiące pielgrzymów. Był wśród nich Władysław Jagiełło, który modlił się przed bitwą pod Grunwaldem. W tym zabytkowym i malowniczym miejscu pojawiają się też filmowcy. W 1978 roku Henryk Kluba nakręcił  tu dużo scen do filmu “Sowizdrzał Świętokrzyski“, powierzając główne role Olgierdowi Łukaszewiczowi, Beacie Tyszkiewicz, Edwardowi Rączkowskiemu i Gustawowi Lutkiewiczowi.

&.Film “Okruchy wojny” z 1985 roku udowadnia, że nawet zaangażowanie dobrych aktorów nie gwarantuje sukcesu. Choć ich nazwiska robią wrażenie: Emil Karewicz, Ryszard Kotys, Tomasz Zaliwski i Jacek Kawalec. Ten ostatni jest spoiwem dwóch części – partyzanckiej oraz frontowej. Na początku chodzi o wysadzenie mostu, pilnowanego przez jednego wartownika. Niby prosta sprawa , jednak trzech leśnych nie może sobie z tym poradzić, więc angażuje do akcji 12 letniego chłopca. Most wylatuje w powietrze, ale chłopiec ginie. Dalszy ciąg filmu to losy żołnierzy obsługujących działo na froncie, z których prawie wszyscy  zostają zabici. Przez cały film na plan pierwszy wybija się niekompetencja dowódców i niesubordynacja podwładnych, raczej niezamierzona przez twórców. Widz, który dotrwa do końca[ na szczęście to tylko 76 minut] – zadaje sobie pytanie, po co ten film nakręcono? No chyba że  z myślą o kandydowaniu do miana najgorszego filmu polskiego. Według źródeł zdjęcia zrealizowano w Górach Świętokrzyskich[ fotografia].

&. Film “Barwy walki” z 1964 roku to całkiem dobre kino wojenne. Nic dziwnego, bo wyreżyserował go Jerzy Passendorfer, polski specjalista w tym gatunku. Jest tylko jedno zastrzeżenie. Należy odpowiednio spojrzeć na zawiłości polityczne czasów okupacji i nie zważać na narzuconą narrację. I tak dobrze, że rozgrzeszona po Październiku Armia Krajowa została przedstawiona w miarę pozytywnie, w przeciwieństwie do NSZ. Swój sukces film zawdzięcza przede wszystkim aktorskim popisom odtwórców głównych i drugoplanowych ról, a wśród nich Tadeuszowi Szmidtowi, Stanisławowi Mikulskiemu, Krzysztofowi  Chamcowi czy Wojciechowi Siemionowi. W tym męskim obrazie kobiet jest niewiele – największy występ przypadł w udziale  Barbarze Horowiance. Film nakręcono w Górach Świętokrzyskich i ich obrzeżach oraz w Bodzentynie, w samym miasteczku, jak i na terenie ruin zamku[ fotografia].

&. “Wyklęty“. Ten tytuł mówi wszystko. Chodzi o żołnierzy, którzy kontynuowali walkę z komunistami po II wojnie światowej. Jak pokazała historia – walkę beznadziejną. Film Konrada Łęckiego z 2017 roku jest trudny w odbiorze; pełno w nim brutalnych scen, za to brak optymizmu. Mimo to warto go obejrzeć chociażby dla aktorów. Obok tych młodych na ekranie pojawiają się prawdziwi weterani, jak Ignacy Gogolewski, Maciej Rayzacher, Olgierd Łukaszewicz i Leszek Teleszyński. Za plenery posłużyła głównie Ziemia Świętokrzyska: Kielce, Święty Krzyż[ klasztor], Końskie, Tokarnia[ skansen], Śladków Duży[ pałac], Oblęgorek, Stąporków i Święta Katarzyna – fotografia. Ekipa realizowała także zdjęcia w Warszawie i w dworze w Turowej Woli.

&. Efektem pierwszej współpracy Konrada Nałęckiego i Janusza Przymanowskiego był niesamowity sukces. Tak, chodzi o “Czterech pancernych i psa”. Ale powtórka, czyli film “Wszyscy i nikt” okazał się jego cieniem. Nie pomogli aktorzy z I ligi [ Emil Karewicz, Bogusz Bilewski, Marian Opania, Wiesław Gołas, Ignacy Machowski, Ryszard Pietruski i Hanna Mikuć]. Film może nie jest zły, ale chciałoby się więcej. Opowiada o spotkaniu na weselu  w 1946 roku dwóch wrogich sobie formacji zbrojnych – zdemobilizowanych żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego oraz leśnych nie akceptujących nowych porządków. I z góry wiadomo, kto wygra. Co ciekawe, czołówka z filmu zupełnie przypomina początek starszych o dekadę “Wilczych ech” [ wpis] Też jest przejazd konnych przez Bieszczady i dotarcie do stanicy wojskowej. Tyle że film Aleksandra Ścibor Rylskiego jest w swej klasie arcydziełem, a ten to przeciętniak. Natomiast miasteczko, gdzie rozgrywa się większość scen to Kunów pod Ostrowcem Świętokrzyskim. Leży niby w zupełnie inny regionie geograficznym, ale topograficznie odpowiada górom. Najwięcej zdjęć nakręcono w okolicy kościoła[ fotografia], również te bitewne.

&. “Pierwsze dni” to przykład filmu określanego pogardliwym mianem “produkcyjniak” .Ale czy w 1951 roku mógł powstać inny? Wtedy dominujące tematy to walka klasowa, odbudowa powojenna i … produkcja przemysłowa. Tu chodzi właśnie o te trzy elementy: jest “banda reakcyjna” , uruchamianie fabryki i rozpoczęcie produkcji. Z dzisiejszego punktu widzenia ta opowieść jest trudno strawna, chyba że ktoś poświęci czas dla aktorów. Bo na ekranie pojawia się Kazimierz Opaliński, Jan Ciecierski, Jan Świderski oraz Hanka Bielicka. Zadebiutowało zaś dwóch znanych potem artystów: Cezary Julski i Henryk Bąk. Na miejsce kręcenia zdjęć wybrano przemysłowe plenery Ostrowca Świętokrzyskiego [ fotografia].

&. Z dzisiejszego punktu widzenia film “Człowiek na torze” nie wyróżnia się niczym szczególnym. Ale wówczas, w 1956 roku, był nowatorski. Pokazywał, że liczy się  kilka różnych punktów widzenia, choć tylko jest  jedna prawda. To lektura obowiązkowa dla miłośników kolei, zwłaszcza parowozów. Widzimy je stojące, jadące, z zewnątrz i w środku. Rolę maszynisty Orzechowskiego reżyser Andrzej Munk powierzył Kazimierzowi Opalińskiemu. I był to strzał w dziesiątkę. 5 lat później, Bohdan Poręba zaangażował go do bardzo podobnej postaci w “Drodze na zachód”[ wpis]. I wypadł jeszcze lepiej .Akcja przynajmniej w 90 % rozgrywa się w środowisku kolejowym, na ekranie widać tory, rozjazdy, stacje, dworce, parowozownie i jeden wiadukt. Miejsca pracy ekipy operatorskiej to Zduńska Wola, Wrocław, Warszawa, Łódź Chojny oraz Ostrowiec Świętokrzyski [ fotografia] .

&. W pierwszych dekadach PRL kino podejmowało tematy społeczne, związane z życiem tzw. prostych ludzi. Takim jest właśnie film Juliana Dziedziny pt. “Mam tu swój dom” z 1963 roku. Wracający z wojska chłopski syn zastaje w rodzinnym domu chorobę ojca, biedę, intrygi i zawiść. Mimo wszystko postanawia zostać na gospodarce choć jego dziewczyna ucieka do miasta. W roli głównej wystąpił Zbigniew Dobrzyński chętnie obsadzany w latach 60. w różnych rolach. Partnerują mu Barbara Klimkiewicz, Zofia Rysiówna, Wiktor Grotowicz oraz wszechobecny wtedy na ekranach Ryszard Pietruski. Plenerem tego wiejskiego dramatu była wieś Bałtów[ fotografia] w Świętokrzyskiem.

&. Serial “Czarne chmury” [1973]szturmem podbił serca widzów. Swe powodzenie zawdzięcza wartkiej akcji, wybornemu aktorstwu i starannie dobranym plenerom. Kręcono go w całej Polsce: w Tyńcu, Krakowie, Lublinie, Kielcach, Olsztynie pod Częstochową, na Suwalszczyźnie oraz w Rytwianach pod Staszowem[ fotografia]. W tej ostatniej miejscowości, w klasztorze Kamedułów powstały sceny z 4 i 10 odcinka. Chciałoby się dzisiaj, przy większych możliwościach technicznych, finansowych i organizacyjnych, takiego serialu. Tylko kto taki zrobi?

&.Większość osób kojarzy Wąchock z serią dowcipów o tutejszym sołtysie, popularnych w czasach PRL. Choć sołtysa już od dawna nie ma, gdyż miejscowość odzyskała prawa miejskie, postawiono mu okazały pomnik. O wiele mniej osób wie, że najcenniejszym obiektem Wąchocka  jest cysterski klasztor, którego początki sięgają… 1179 roku! Jak łatwo zgadnąć był wybudowany w stylu romańskim. Na szczęście nie doznał w późniejszych wiekach wielu przebudów, przez co jego średniowieczne wnętrza[ fotografia] stanowią doskonały plener filmowy, który wykorzystano m.inn. w “Krzyżakach”[1960] Aleksandra Forda i “Potopie” [1974] Jerzego Hoffmana.

&.W 1974 roku na ekrany wszedł film Jana Rybkowskiego “Gniazdo” opowiadający o początkach państwa polskiego. W postać Mieszka I wcielił się Wojciech Pszoniak, a obok niego wystąpili Franciszek Pieczka, Marek Bargiełowski, Andrzej Szalawski i Henryk Bąk. Początkowo w obsadzie znajdował się Mieczysław Stoor, ale w międzyczasie zmarł w niejasnych okolicznościach. Doszło do tego w Kraśniku, gdzie była zakwaterowana ekipa, kręcąca zdjęcia na Małopolskim Przełomie Wisły w okolicach wsi Słupia Nadrzeczna[ fotografia]. Jako oficjalną przyczynę śmierci podaje się zaczadzenie, ale mówi się też o zaśnięciu z zapalonym papierosem. Tak, czy inaczej polska kinematografia straciła lubianego aktora charakterystycznego, znanego chociażby z “Krzyżaków” czy “Wilczych ech”.

&. Wprawdzie film “Cudowne lato” [2010] zalicza się do tzw. komedii romantycznych lecz znacznie różni się od schematów charakterystycznych dla klasyki tego gatunku. I dobrze. Główną bohaterką nie jest tutaj malowana lala z dużego miasta tylko normalna dziewczyna z prowincji, która ma też prawo do własnego szczęścia. I je osiąga. W tej roli wystąpiła Helena Sujecka i wypadła dobrze, a nawet bardzo dobrze. Ten występ szerzej otworzył jej drzwi do dalszej kariery. O jej względy stara się dwóch pracowników firm pogrzebowych, zagranych przez Antoniego Pawlickiego i Cezarego Łukaszewicza. Wygrywa ten, który …ma gorszą pozycję wyjściową. Zdjęcia powstały na terenie Łodzi, Tuszyna, Zgierzu oraz targów kieleckich[ fotografia].

&. Film “Ubranie prawie nowe” [ 1963]opowiada historię wiejskiej dziewczyny, która przez 12 lat pracowała przed wojną w Warszawie, aby zapewnić sobie lepszy start życiowy, zwłaszcza matrymonialny. Wydawać by się mogło, że taka droga kariery prowincjonalnych dziewczyn skończyła się wraz z nastaniem tzw. władzy ludowej. Nic podobnego, jeszcze ze dwie dekady PRL to zjawisko występowało. W roli głównej obsadzono Hannę Skarżankę i można tu dyskutować, czy bardziej nie nadawałaby się na panią domu, a nie służącą. Zdjęcia wiejskie zrealizowano w Śladkowie Małym koło Chmielnika, małomiasteczkowe w Nowym Korczowie[ kościół Świętej Trójcy] i Busku – fotografia], zaś miejskie w Warszawie. Są jeszcze sceny rzeczne, które nakręcono na Nidzie i Wiśle.

Ziemia Lubelska.

Filmy kręcone w Lublinie są w odrębnym wpisie

&. Wizytę na Lubelszczyźnie rozpoczynamy od Szczebrzeszyna[ fotografia]. Ta rozsławiona przez wiersz Jana Brzechwy miejscowość gościła w 1971 ekipę filmową, która pod wodzą Romana Załuskiego nakręciła “Kardiogram”. Chodziło o to, by pokazać życie na prowincji z punktu widzenia lekarza, którego zagrał Tadeusz Borowski. Trzeba przyznać, że choć z dala od wytwórni filmowych i dużych miast to jednak reżyserowi udało się zaangażować znakomitych aktorów: Wacława Kowalskiego, Bolesława Płotnickiego, Józefa Nowaka i Annę Seniuk, która pozwoliła sobie na tzw. odważne sceny. Szczebrzeszyn zmienił się przez te pół wieku, ale na szczęście na tyle że by nie potrafić odszukać miejsca, gdzie kręcono ten film.

 

&. Oskarowa “Ida”[ 2013] w reżyserii Pawła Pawlikowskiego jest bez wątpienia  najwybitniejszym filmem kręconym na Zamojszczyźnie. Opowiada skomplikowaną historię Anny, sieroty, wychowywanej przez zakonnice.  Na siedzibę zakonu wybrano pałac Zamoyskich w Michalowie pod Szczebrzeszynem[fotografia]. Mimo że mocno poszkodowany w okresie PRL okazał się tak ekspresyjny, że umieszczono go nawet na plakacie filmu przedstawiającego główną bohaterkę idącą przed nim ze staromodną walizką.

&. Już od ponad 50 lat Zamość[ fotografia] gości ekipy filmowe, które starają się wykorzystać malowniczość “włoskiego miasta” zaprojektowanego przed wiekami przez Bernardo Morando. Zaczęło się od filmu “Nieznany” w 1964 roku w reżyserii Witolda Lesiewicza. Potem były następne, ale bez wątpienia najbardziej zamojskim filmem jest “Przypadek Pekosińskiego”[ 1993], gdyż jego bohaterem jest Bronisław Pekosiński, jedno z dzieci Zamojszczyzny, któremu po wojnie nadano imię i nazwisko oraz próbowano urządzić życie. W filmie zagrał samego siebie obok takich gwiazd polskiego kina, jak Anna Milewska, Elżbieta Starostecka, Aleksander Fogiel, Franciszek Trzeciak, Bronisław Pawlik i Franciszek Pieczka. I na piątkę zdał egzamin aktorski!

&.Jednym z najbardziej lubelskich plenerowo filmów jest “Wyrok śmierci” z 1980 r. w reżyserii Witolda Orzechowskiego. Kręcono go w Lublinie i Zamościu – m.inn. w okolicach nadszańca[ fotografia]. Jest to historia wykonawcy tytułowego wyroku, granego przez Wojciech Wysockiego. Obok niego występują Stanisław Igar, Leon Niemczyk, Jerzy Kryszak i stojąca na progu kariery Jolanta Nowak. Ciekawostką jest udział wschodnioniemieckiego aktora Holgera Mahlicha, dla którego był to trzeci występ w polskim filmie. Zadebiutował w Bumerangu” [ 1966]u boku Barbary Brylskiej, a potem była jeszcze “Pułapka”[1970] Andrzeja Piotrowskiego. Ten film był także miejscem ponownego spotkania Stanisława Igara i Holgera Mahlicha na planie filmowym. Pierwszy raz zagrali razem we wspomnianym “Bumerangu”. Kto się bardziej zestarzał przez te kilkanaście lat? Odpowiedź da tylko obejrzenie obu filmów. Odpowiedź może być zaskakująca…

&. W 2014 roku Zamość stał się plenerem dla filmu “Wkręceni” w reżyserii Piotra Wereśniaka. Na ekranie rozpoznać można kilka lokacji hetmańskiego grodu, miedzy innymi  Rynek Wodny[ fotografia], choć miasto jest tylko przypadkowym tłem dla nierealnych przygód trzech zwolnionych z pracy robotników. O dziwo, ten banalny i schematyczny  film, mimo że w doborowej obsadzie[ Piotr Adamczyk, Bartosz Opania, Paweł Domagała] okazał się sukcesem kasowym i doczekał drugiej części. Już bez zamojskich epizodów.

&. Komu się chciało kręcić wielki fresk o ruchu partyzanckim w Polsce w 1988 roku, kiedy temat II wojny światowej wydawał się już całkowicie wyeksploatowany? Ano tego zadania podjął się radziecki reżyser Wiktor Turow. Przy polskiej pomocy. Z naszej strony wystąpili m.inn. Bogusz Bilewski, Jerzy Molga, Ryszard Koty i Tomasz Zaliwski. Film ” Przeprawa” opowiada historię niemieckich prób likwidacji oddziałów partyzanckich w obliczu zbliżającego się frontu wschodniego. Jako żywo przypomina to dzieje wielkiej operacji zakończonej bitwą pod Osuchami w czerwcu 1944 roku. Zdjęcia kręcono m.inn. Lublinie, ale też w w Zamościu[ okolice dzwonnicy przy katedrze[ fotografia].

&. Komarów to jedna z tych miejscowości, które łatwiej znaleźć w historii niż w terenie.  Za to w najnowszych dziejach polskich zapisała się chwalebnie, jako miejsce zwycięskiej bitwy z bolszewikami w sierpniu 1920 roku. I tam, na dawnym polu bitewnym[ fotografia], Jerzy Hoffman nakręcił sceny walk kawaleryjskich pod Radzyminem w filmie “1920. Bitwa warszawska“[2011]. Geograficznie to się zupełnie nie zgadza, ale przecież kino jest sztuką iluzji. Epizod nakręcono również w pobliskim Zamościu przed kościołem Franciszkanów. Film nakręcono w technologii 3 D. I wielka szkoda! Kolory wyglądają sztucznie, rażą też cyfrowe powiększenia liczby wojsk, itd.

&. W 1986 roku Waldemar Podgórski sfilmował powieść Szmaglewskiej “Czarne stopy“. Jej akcja dzieje się w Górach Świętokrzyskich, ale reżyser wykorzystał nie tylko tamtejsze plenery, ale i roztoczańskie. Wprawne oko rozpozna tamę na rzece Szum pod Góreckiem Kościelnym[ fotografia] oraz wodospady w rezerwacie przyrody “Nad Tanwią” pod Suściem, w którym zresztą urodził się inny reżyser – Sylwester Chęciński. Tak, ten od trylogii Pawlakowej.

&. Wszystko na to wskazywało, że w prężnym gospodarczo, ale pozbawionym filmowej urody Biłgoraju[ fotografia] nikt nie zdecyduje się nakręcić filmu. A jednak! W 2005 roku podjął się tego Wiesław Paluch, jak łatwo zgadnąć pochodzący z tego miasta. Powstały obraz nosi tytuł “Motór” i opowiada o grupie młodych ludzi zafascynowanych motocyklami marki WSK. Okazał się produkcją udaną, którą nagrodzono na kilku krajowych festiwalach, w tym w Gdyni. Ciekawostką jest, że w “Motorze” wystąpiło małżeństwo aktorskie Alicja Jachiewicz – Szmidt oraz Stefan Szmidt, związane z podbiłgorajskim Nadrzeczem.

&.W marcu 2003 roku Tomasz Szafrański nakręcił etiudę szkolną na polach  w Księżpolu w powiecie biłgorajskim. Głównym miejscem akcji jest nieistniejący już dom położony na polach[ fotografia] kilkaset metrów na południe od tutejszego kościoła. Film zatytułowany “Koniec wojny” opowiada o uciekinierach niemieckich przed nadciągającą Armia Czerwoną. Oprócz młodych aktorów w filmie wystąpiły prawdziwe gwiazdy, a mianowicie Andrzej Grabowski, niezmiernie wtedy popularny niemiecki aktor Steffen Moller oraz Andrzej Żółkiewski – stały bywalec drugiego planu. Zaś niżej podpisany zadebiutował jako organizator produkcji.

&. Co można powiedzieć o polskim filmie, który dostał ponad 50 nagród na całym świecie? Że trzeba go koniecznie obejrzeć, to jasne. Tym bardziej, że kręcono go w bliskich mi lokacjach – na południowej Lubelszczyźnie. Jedna z nich to ruiny cerkwi w Kniaziach[ fotografia] pod Lubycza Królewską, zaś druga – droga pod wsią Machnów Nowy w tej samej gminie. Mowa o filmie Pawła Pawlikowskiego “Zimna wojna” , który okazał się kolejnym światowym hitem, tyle że tym razem – w  przeciwieństwie jak “Ida” – bez Oscara. Główne role brawurowo zagrali Joanna Kulig i Tomasz Kot. Ich zmaganiom z życiem towarzyszą na ekranie dwa elementy najwyższej próby: muzyka i zdjęcia.

&. “Lepiej być piękną i bogatą“. Tak zatytułował swój film Filip Bajon opowiadający o przemianach gospodarczych w Polsce w latach 90. XX wieku. W roli młodej robotnicy, dziedziczącej fabrykę, w której pracuje wystąpiła Adrianna Biedrzyńska. I to jak wystąpiła! Pisano nawet, że na drugi plan zepchnęła takich tuzów aktorstwa jak Daniel Olbrychski, Marek Kondrat czy Ryszard Pietruski. Jeżeli mowa o obsadzie to warto wskazać jeszcze na trzy nazwiska. Pierwsze to Aleksander Bielawski, niemal etatowy odtwórca Rosjan w polskim kinie, drugie zaś należy do Anny Prucnal, która po 20 latach od wyjazdu z Polski zaczęła pojawiać się w naszym kinie. Ciekawostką jest też epizodyczna rola Agnieszki Osieckiej – pierwsza i ostatnia. Film nakręcono głownie w Łodzi, Pabianicach oraz na przejściu granicznym w Hrebennem[ fotografia].

&. Borys Szyc ma na swym aktorskim koncie wiele dobrych, i bardzo dobrych ról. Ale wybitną, na miarę Oskara, ma jedną – w filmie “Handlarz cudów” z 2009 roku.  Opowiada on o podnoszącym się z alkoholizmu trzydziestolatku, który – początkowo wbrew własnej woli-  zabiera do Francji dwójkę dagestańskich dzieci. Zatem typowy film drogi? Niezupełnie. Tu mamy do czynienia z takim nowatorskim spojrzeniem na temat i ładunkiem emocjonalnym, że doceniono go na kilku festiwalach, m.inn. w Chicago. Różne źródła podają, że część zdjęć zrealizowano w Tomaszowie Lubelskim[ fotografia], ale to raczej nie są tamtejsze plenery. Pewne są te w Pułtusku i na moście granicznym w Gubinie oraz we Francji – na autostradzie A 35 w rejonie Strasbourga i  na dworcu autobusowym im. Juliusza Verne w paryskiej dzielnicy La Defence.

&. Lubię oglądać filmy biograficzne, gdyż są pouczające i inspirujące. Taki właśnie jest “Ikar. Legenda Mietka Kosza” z 2019 roku z wybitną kreacją Dawida Ogrodnika. Jest to opowieść o losach niewidomego muzyka, który wbrew kalectwu sięga szczytów. Ale i płaci za to dużą cenę. Mieczysław Kosz pochodził ze wsi Antoniówka[ fotografia] na Zamojszczyźnie. Jednak twórcy nie skorzystali z tamtejszych plenerów tylko zdjęcia z dzieciństwa Mietka nakręcili w okolicach Limanowej. Pewnie większość widzów nie zauważy różnicy, jednak dla mnie jest ona oczywista. Antoniówka leży na Roztoczu, czyli wyżynie, zaś na ekranie widzimy Beskid Wyspowy, a zatem góry. Inne jest też budownictwo wiejskie tu i tam. Nie umniejsza to zasadniczo walorów filmu. Ponadto materiał filmowy powstał na krakowskim Podgórzu, w Dąbrowie Górniczej[ Pałac Kultury Zagłębia, park Zielona] oraz w Warszawie.

&. ” Polisz kicz projekt… kontratakuje” z 2006 roku jest autorskim filmem Mariusza Pujszo, który jest reżyserem, scenarzystą, współproducentem i wykonawcą głównej roli. Podobnie jak w pierwszej części chodzi o obserwację procesu powstawania filmu, zwłaszcza na etapie castingu. W obsadzie brak jest aktorskich nazwisk, poza jednym wyjątkiem : Michał Anioł, znany z filmu “Karate po polsku”. Zdjęcia nakręcono w Warszawie na Krakowskim Przedmieściu w okolicach kościoła Świętego Krzyża, przy Placu Defilad, a także przy zamku Czocha w Leśnej, przy wiadukcie kolejowym w Lewinie Kłodzkim, nad Bałtykiem w Gdyni, w województwie warmińsko – mazurskim, w Nałęczowie, na zamojskim Rynku Wielkim, we wsi Wiszenki Kolonia i na drodze Stary Zamość – Skierbieszów – fotografia. Jest też materiał zza Oceanu, a konkretnie z Los Angeles.

&.Kazimierz Dolny bez filmów? Niemożliwe. Najpiękniejsze miasteczko w Polsce filmowcy odkryli jeszcze przed wojną. A po niej zaglądają tu systematycznie. W 1965 roku Stanisław Jędryka ściągnął tu prawdziwe gwiazdy ówczesnego kina: Joannę Jędrykę, Jana Machulskiego, Mieczysława Pawlikowskiego, Aleksandra Fogla i Zygmunta Zintla. A wszystko po to by zekranizować książkę Zbigniewa Nienackiego “Wyspa Złoczyńców“, pierwszą pozycję z serii o Panu Samochodziku. Kazimierskie plenery znakomicie się do tego nadawały, choć literackie miasteczko nazywa się Józefów i leży nad dolną Wisłą, czyli kilkaset kilometrów na północ. Już na początku nakręcono tu wjazd “Zaliczki” na ciężarówce ulicą Lubelską do Rynku[ fotografia] przy asyście Pana Samochodzika.

&.Wprawdzie głównym miejscem akcji filmu “Różyczka” z 2010 roku jest Warszawa, ekipa zawitała również na kazimierski rynek[ fotografia]. Film nawiązuje do końcowych lat życia Pawła Jasienicy, którego bardzo udanie odtworzył Andrzej Seweryn. Z kolei w postać jego znajomej – potem narzeczonej – wreszcie żony wcieliła się Magdalena Boczarska. I miała trudne zadanie, gdyż nakreślona w scenariuszu wizja tej osoby jest dosyć niespójna i czasami psychologicznie niewiarygodna. Tej parze towarzyszą Grażyna Szapołowska, Jan Frycz, Jerzy Kamas i Krzysztof Globisz.

&.W filmie “Czarna perła” z 1934 roku wystąpiła chyba najsłynniejsza para swego czasu: Bohdan Junod, czyli Bodo oraz Anne Chevalier, czyli Reri. Wspólnie reprezentowali aż 4 narodowości: polską, szwajcarską, thaitańską i francuską. Z ekranu sączy się melodramatyczna i sensacyjna opowieść o marynarzu i jego egzotycznej dziewczynie. Mimo zamorskich wątków film w całości nakręcono w Polsce : w Gdynie, na Helu, w Warszawie oraz w Kazimierzu Dolnym[ fotografia].

&. Film “Roman i Magda” [ 1979] w reżyserii Romana Załuskiego opowiada o parze małżeńskiej, której dopiero tragedia uzmysławia, jak bardzo są sobie jednak bliscy. Zastosowano tu ciekawy sposób narracji polegający przedstawieniu punktów widzenia obu stron na te same wydarzenia. W rola tytułowych wystąpili[ dobrze, a nawet bardzo dobrze]  Andrzej Seweryn i Marzena Trybała. Zdjęcia powstały nad Zalewem Zegrzyńskim i na Rynku w Kazimierzu Dolnym – fotografia, jednak najważniejszym plenerem jest Warszawa. Na ekranie widzimy Plac Konstytucji, Most Poniatowskiego, przystanek PKP Ochota i trasę W – Z.

&. Niemal naprzeciw Kazimierza leży Janowiec, w którym znajdują się pozostałości zamku[ fotografia]. Właśnie one stanowiły tło dla fabuły serialu “Lalka” z 1977 roku, w którym występują jako ruiny zamku w literackim Zasławiu. Kilka lat wcześniej, Zygmunt Hubner – dotychczas aktor – osadził w miasteczku akcję filmu “Co jest w człowieku w środku” [1969], który był jego reżyserskim debiutem. Główną rolę zagrał pochodzący z Lubelszczyzny Wojciech Siemion. Dla miłośników lat 60. XX wieku to lektura obowiązkowa.

&. Pięćdziesięcioparoletni mężczyzna przyjeżdża do miejscowości, gdzie w młodości spędzał wakacje, podczas których stracił szansę na miłość życia. Mając do wyboru prześliczną dziewczynę, a łowienie ryb – wybrał to …drugie. Dureń? Jasne, ale dotarło to do niego dopiero po latach. Taki jest temat filmu “Dzień wielkiej ryby“[ 1996], który wyreżyserował  Andrzej Barański – drugi po Wojciechu Jerzym Hasie mistrz budowania nastroju w kinie. Nakręcono go nad Wisłą na tzw. Krowiej Wyspie[ fotografia], a także w Końskowoli i Wąwolnicy. W rolach głównych wystąpili: Jan Peszek, Artur Barciś, Bogusław Sochnacki, Jan Wieczorkowski i młodziutka Joanna Brodzik.

&. Film ma tytuł ” Bilet na księżyc”, ale faktycznie chodzi o tzw. bilet do wojska, umożliwiający skazanemu na dwa lata katorgi w armii bezpłatny dojazd do jednostki. Tyle że główny bohater zamieni go na bilet na samolot do Berlina Zachodniego. Też bezpłatny… Reżyser, Jacek Bromski, w swym udanym dziele opowiada historię poborowego[ Filip Pławiak] , którego do bram jednostki na drugim końcu Polski odprowadza brat[ Mateusz Kościukiewicz]. Po drodze spotyka ich mnóstwo przygód przeżywanych z przeróżnymi ludźmi. W tle całej opowieści odbywa się pierwszy lot na księżyc, zatem mamy lipiec 1969 roku. Plenery znaleziono mniej więcej na trasie filmowej podróży, czyli od Rabki do Świnoujścia. Po drodze jest Zabrze, Końskowola[ fotografia] i Warszawa.

&. Debiutujący w 1969 roku “Strukturą kryształu” Krzysztof Zanussi postawił sobie i innym artystyczną poprzeczkę wysoko. Ten wysmakowany pod każdym względem film zachwyca wspaniałymi zdjęciami pięknej zimy[ fotografia], nastrojową muzyką Wojciecha Kilara, a przede wszystkim postawionym pytaniem, na które nie ma prostej odpowiedzi: dążyć do zawodowej kariery w mieście ze wszystkim tego osobistymi konsekwencjami czy też zadowolić się pracą na prowincji, ale w harmonii rodzinnej i w otoczeniu przyrody? Film nakręcono m.inn. w Puławach[ zakłady chemiczne “Azoty” – fotografia, targowisko miejskie] oraz w kompleksie budynków dawnej siedziby Nadleśnictwa Kampinos we wsi Granica i jego okolicy.

 

&. Nałęczów[ fotografia] jest piękną miejscowością, którą zachwycali się już Prus i Żeromski. W dużej mierze architekturę miasteczka tworzą misternie zdobione drewniane wille i stylowe budynki sanatoryjne. Gdy w 1975 roku reżyser Włodzimierz Haupe przystąpił do ekranizacji powieści “Ludzie bezdomni” tutejszy plener nasuwał się samoistnie, tym bardziej, że pierwowzorem literackich Cisów był właśnie Nałęczów. W gronie aktorów, którzy wystąpili w filmie “Doktor Judym” znaleźli się jedni z najlepszych w tamtym czasie, a mianowicie: Anna Nehrebecka, Hanna Skarżanka, Jerzy Kamas, Piotr Fronczewski, Władysław Hańcza i Stanisław Zaczyk.

&.Film “Rzeczywistość” z 1960 roku powinien być pokazywany studentom reżyserii, żeby dowiedzieli się, czego powinni unikać. Dłużyzn, przewlekłych sekwencji i wreszcie nudnego tematu. W tym wypadku jest to sprawa komunizującej redakcji gazety w przedwojennym Wilnie. Nie wiem, jak była liczna widownia, gdy “Rzeczywistość” weszła na ekrany, ale sale pewnie świeciły pustkami. Chyba że na siłę sprowadzano widzów ze szkół i zakładów pracy. No bo kto by chciał wysiedzieć w kinie prawie dwie godziny, z których połowa to proces sądowy? Sam się zabierałem do tego “dzieła” kilkakrotnie, ale odpadałem zaraz na początku. Nie pomagał nawet występ młodziutkiej Poli Raksy. Wreszcie przemogłem się ze względu na plenery z Lubelszczyzny. I tu się nie zawiodłem. Jest Lublin, Wąwolnica i Wojciechów, a ściśle rzecz biorąc tamtejsza Wieża Ariańska[ fotografia].

 

&. Film “Akcja Brutus” z 1970 roku wydawać się może kolejnym obrazem o tzw. walkach z powojennymi bandami. Ale nie jest.  Do miasteczka, które sprzyja oddziałowi poakowskiemu “Boruty”[ Witold Pyrkosz]  przybywa incognito major  Niwiński [ Zygmunt Hubner]  z Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, żeby rozpracować ten oddział. I wszystko byłoby jak zwykle, gdyby nie piękna łączniczka z tegoż oddziału[ Ewa Krzyżewska] . Zawróci ona w głowie ubeckiemu majorowi na tyle, że zasieje wątpliwość u jego mocodawców,  czy aby jest wciąż po ich stronie Film nakręcono na Lubelszczyźnie w Sławatyczach, Włodawie przy zbiegu ulic Mostowej i Podzamcze, przy kościele Świętego Ludwika[ fotografia] oraz na stacji kolejowej w Sobiborze. Co ciekawe jest kolorowy, co na początku dekady lat 70.XX wieku nie było jeszcze takie powszechne.

&. W 1960 roku Witold Lesiewicz nakręcił całkiem niezły “Rok pierwszy” . Wyrażam się z uznaniem o tym filmie, gdyż z takim tematem można było zrobić polityczna agitkę, a wyszło w miarę obiektywnie. Akcja dzieje się tuż po wojnie na Lubelszczyźnie w okresie tzw. kształtowania się władzy ludowej ze wszystkimi tego konsekwencjami. Dla osób czynnie zaangażowanych w ruch oporu w czasie okupacji był to czas osobistych wyborów drogi życiowej. Pośrednich rozwiązań nie było. Na ekranie widzimy Aleksandrę Śląską, Stanisława Zaczyka, Leszka Herdegena, Henryka Bąka, Witolda Pyrkosza i Kazimierza Opalińskiego  w rolach zagranych przekonywująco,  bez teatralnej maniery. Większość zdjęć  powstało w Łęcznej, która 15 lat po wojnie stanowiła wciąż idealny plener z  biednymi domami, dziurawymi ulicami i swymi trzema rynkami. Kamera pracowała też przy synagodze – fotografia. Resztę materiału, zwłaszcza te we dworze i parku zrealizowano najprawdopodobniej na Ziemi Łódzkiej.

&. Zwykle wyprawa na cmentarze w Zaduszki skłania do wspominania ludzi i zdarzeń. Tak też jest u bohaterki filmu “Wszyscy Święci” z 2002 roku. Ma co wspominać: męża, działacza PZPR i wojenną miłość spod znaku AK. W roli głównej wystąpiła Teresa Szmigielówna, która była aktywna zawodowo ponad 60 lat!. Stosownie do retrospektywnej tematyki towarzyszy jej wielu nestorów filmu polskiego, jak Wiesława Mazurkiewicz, Anna Polony, Alina Janowska, Zofia Merle, Wieńczysław Gliński i Bronisław Pawlik, kończący tutaj swą karierę. Film nakręcono w Warszawie, Górze Kalwarii oraz na stacji kolejowej w Dęblinie[ fotografia].

&. Film “Maskarada” z 1986 roku Janusz Kijowski  tak naprawdę nakręcił dla specyficznej widowni: aktorów i gorących miłośników  teatru. Wydaje się, że tylko oni w pełni zrozumieją artystyczne dylematy targające głównymi bohaterami. Reszta jest bez większych szans. Trudno też połapać się w zawiłościach rodzinno – towarzyskich i odpowiedzieć sobie na pytanie typu : czy ta pani jest jeszcze żona tego pana, czy może już byłą? Jak już się co nieco odgadnie w tym temacie film się kończy… Zdjęcia zrealizowano w Warszawie – m.inn. na Stadionie Dziesięciolecia oraz w Teatrze Polskim przy ul. Karasia 2 oraz na stacjach kolejowych w Otwocku, Grabowie Szlacheckim i Dęblinie[ fotografia].

Mazowsze.

Filmowe plenery Warszawy przedstawione są w oddzielnym wpisie.

&. Gdzie nakręcono najbardziej romantyczną scenę w polskim filmie? Mowa oczywiście fragmencie serialu “Noce i dnie”[ 1975], w którym to Józef Tolibowski przynosi Barbarze Ostrzeńskiej pęk nenufarów zerwanych właśnie w stawie. A wszystko to uzupełnione muzycznie przez niezapomniany walc skomponowany przez Waldemara Kazaneckiego. W Internecie wskazuje się różne inne lokalizacje, ale bez wątpienia jest to staw obok miejscowości Kołodziąż [ fotografia], na granicy województw lubelskiego i mazowieckiego. Zaś  w pobliskim Seroczynie wybudowano specjalnie dworek[ potem bezmyślnie rozebrany], który wraz z istniejącymi do dziś zabudowaniami gospodarczymi zagrał majątek Serbinów.

&. W tytule – “Życie za życie. Maksymilian Kolbe” można by spokojnie usunąć imię i nazwisko oświęcimskiego świętego, bo i tak łatwo byłoby domyślić się o kogo chodzi. Wszak to zakonnik z  Niepokalanowa[ fotografia] bez wahania poszedł na śmierć w obozie w Auschwitz zamiast ojca rodziny Franciszka Gajowniczka. Film, w koprodukcji polsko – niemieckiej, nakręcił w 1990 roku Krzysztof Zanussi, a w głównej roli obsadził Edwarda Żentarę. Obok niego pojawiło się więcej wielkich aktorskich nazwisk, jak Artur Barciś, Ewa Wiśniewska, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Kowalewski, Krzysztof Bista czy Bogusław Sochnacki. Zaś w rolę uciekiniera z obozu wcielił się aktor niemiecki. Z dobrym skutkiem.

&. W czasach PRL rynek w Serocku wyglądał jak w typowym prowincjonalnym miasteczku. Dlatego filmowcy chętnie z tego korzystali. Nakręcono tam m.inn. sceny do filmu Janusza Majewskiego “Lekcja martwego języka“[ 1979], którego akcja toczy się w okresie I wojny światowej, a ponadto w Zgierzu, na stacji PKP Lesko Łukawica, w cerkwi w Uluczu . Wówczas plenery serockie pasowały do epoki doskonale. Wtedy tak. W III RP Serock zmienił się nie do poznania. Wokół rynku pojawiły się nowe domy, a na jego środku postawiono ratusz. [ fotografia]. Miasteczko się wprawdzie unowocześniło, ale przy okazji straciło dawny urok. Filmowcy nadal tu zaglądają, ale bardziej ze względu na bliskość Warszawy i Zalewu Zegrzyńskiego.

&. “Film “Psy” z 1992 roku niemal od razu zyskał miano kultowego. Po dwóch latach dokręcono więc część drugą. Ale na kolejną trzeba było czekać aż do ćwierć wieku. W roku 2020 do kin trafiła “trójka” z podtytułem “W imię zasad”. O jakie tu zasady chodzi? SB -eckie, milicyjne, policyjne czy ogólnoludzkie? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Film jest nierówny pod względem akcji, gry aktorskiej  i fabuły. Ale generalnie jest strawny, choć ewidentnie brak mu tej psychologii z części I czy dynamiki z II. Zdjęcia zrealizowano głównie w Warszawie, ale też w Serocku[ fotografia].

&. Wiadomo, że to filmowa baśń, ale widzowie lubią takie. Wprawdzie nierealne, ale piękne. Tak, jak “Ogród Luizy” z 2007 roku w reżyserii Macieja Wojtyszko. No bo proszę sobie wyobrazić szczęśliwą parę z dwóch biegunów życia- z jednej niewinna, wrażliwa dziewczyna, a z drugiej – pospolity gangster. Jednak dla prawdziwej miłości konwenanse i przeszkody nic nie znaczą. W rolach głównych Patrycja Soliman i Marcin Dorociński, a wokół nich Krzysztof Stroiński, Leszek Żurek i Jerzy Molga. Wraz z zastępem mniej znanych aktorów wyczarowali dzieło docenione aż 7 nagrodami, nawet w Moskwie. Plenery to Warszawa, Tworki, Pruszków i Serock – fotografia.

&.Wisła, romańska bazylika i drewniana zabudowa. Taka mieszanka musi przyciągnąć filmowców. I tak było i jest w przypadku Czerwińska nad Wisłą, który stał się plenerem dla kilkunastu filmów i seriali, wśród nich takie jak, “Matura”[ 1965] Tadeusza Konwickiego, “Lalka” Ryszarda Bera[ 1977], “Rozdroże Cafe” Leszka Wosiewicza[ 2005], czy Cwał” Krzysztofa Zanussiego[1995]. W tym ostatnim kolejną wielką rolę zagrała Maja Komorowska w aktorskim towarzystwie Sławomiry Łozińskiej, Stanisławy Celińskiej, Grzegorza Warchoła i… Lwa Rywina.

&. Amerykański film “Anioł śmierci” [ 1994]nie zasługiwałby na uwagę, gdyby nie fakt, że część akcji toczy się w Polsce i w obsadzie pojawiają się nasi aktorzy. Ich pewnie skusiła gaża i renoma produkcji zza oceanu. Pytanie tylko, co  tam robią Rutger Hauer i John Rhys- Davies? Jak zwykle Amerykanie nie przywiązują wagi do zgodności z realiami. I tak, Nisko leży u stóp Karpat, choć faktycznie to odległość ponad 100 kilometrów. Za walkę z przestępczością odpowiada Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, a przecież faktycznie zajmuje się studiami na zagrożeniami. Natomiast rosyjscy gangsterzy poruszają się radzieckim Czajkami. Świetny kamuflaż dla przestępców zza Buga, prawda? Nie zadbano też, by polskie słowa wypowiadali autentyczni Polacy, a nie amerykańscy Polonusi. Film zrealizowano w Chicago, w Twierdzy Modlin, w Czerwińsku przy bazylice[ fotografia], który udaje Zakroczym i w Warszawie[ na Okęciu, starówce, w hotelu “Victoria”, na bazarze Różyckiego i w Porcie Praskim].

&.Obok Czerwińska leży Wyszogród znany kiedyś z najdłuższego w Europie drewnianego mostu. Dziś można obejrzeć po nim tylko drobny fragment. Nad Wisłą[ fotografia] pod miastem w 1965 roku Andrzej Wajda nakręcił część scen do filmu “Popioły” według prozy Stefana Żeromskiego. Na planie pojawiło się całe mnóstwo czołowych aktorów tego okresu, m.inn. Beata Tyszkiewicz, Pola Raksa, Edmund Fetting, Daniel Olbrychski, Krzysztof Litwin, Józef Duriasz czy Janusz Zakrzeński. Ciekawostką jest występ Krzysztofa Komedy, dla którego była to czwarta, ostania rola przed wyjazdem z Polski do USA. O dziwo, Komeda nie jest autorem muzyki do tego filmu, tylko mniej znany kompozytor Andrzej Markowski.

&. Film “Długa noc” reprezentuje solidne kino lat sześćdziesiątych oparte na dobrym scenariuszu i znakomitej obsadzie. Każda z zagranych ról stanowi prawdziwą perełkę sztuki aktorskiej. Tu nie ma słabych występów, nawet w epizodach. Weźmy takiego Zdzisława Maklakiewicza, który perfekcyjnie odtwarza Antoszkę, osobnika mówiąc oględnie, bez  poważania w środowisku. W pierwszoplanowej obsadzie pojawiają się posągowy Wojciech Duriasz, ponętna Anna Ciepielewska i na wskroś plebejski Ludwik Pak. Lista ówczesnych gwiazd obejmuje jeszcze Ryszardę Hanin, Irenę Netto, Krystynę Feldman, Wojciecha Rajewskiego, Ryszarda Pietruskiego i Wiktora Grotowicza. Z takimi ludźmi Janusz Nasfeter nie mógł zepsuć ciekawego tematu. I udał mu się film dobry, choć niedoceniony.  Plenerem jest nadwiślański Wyszogród, m.inn. okolice przy kościele parafialnym[ fotografia].

&. Film “Weekendy” z 1963 roku ma zły tytuł. Adekwatnie do treści dwóch nowel powinno być “Oczekiwanie”. W obu częściach bohaterowie czekają na coś. W pierwszej jest nią dziewczyna, która uciekła od śmiertelnie chorego ukochanego, aby przeczekać najgorsze w położonym nad rzeką miasteczku.  To Solec nad Wisłą. Przyjezdna zatrzymuje się w hoteliku, zlokalizowanym w XVIII wiecznym domu z podcieniami[ fotografia]. Główną rolę reżyserzy powierzyli jugosłowiańskiej aktorce Speli Rozin. Reszta obsady jest polska: Anna Seniuk, Halina Buyno – Łoza, Wiktor Grotowicz i Józef Kondrat. W drugiej części chłopak, grany przez Andrzeja Hrydzewicza liczy na przyjazd swojej – jak myśli – dziewczyny. Łatwo zgadnąć z jakim skutkiem…

&. Przez jednych uwielbiany, przez innych wyśmiewany. Serial “Jan Serce“. Nakręcony w 1981 roku przez Radosława Piwowarskiego pozwolił wykazać się  na planie całym zastępom aktorskich sław, poczynając od Kazimierza Kaczora, dla którego okazał się kolejnym występem zapadającym w pamięć widzów po roli Leona Kurasia w “Polskich drogach”. Kto mu towarzyszył w tym poszukiwaniu idealnej partnerki? Chyba krótsza byłaby lista tych, których zabrakło. Ale spróbujmy wymienić kilka nazwisk. Panie: Jadwiga Kuryluk, Anna Nehrebecka, Joanna Pacuła, Ewa Szykulska. Panowie: Jan Himilsbach, Marian Kociniak, Wiesław Michnikowski, Wiktor Zborowski. Znakiem rozpoznawczym filmu, jak również wytyczną do działania serialowego Janka okazała się piosenka Seweryna Krajewskiego “Uciekaj moje serce”.  Jakoś dziwnie wiąż aktualna. Plenery wyszukano w Warszawie[m.inn. Szpital im. Dzieciątka Jezus przy ul. Nowogrodzkiej 59, Dworzec Centralny, stacje PKP Radość i Międzylesie, blok przy ul. Broniewskiego 57, Ursynów], Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim i Warce[ fotografia].

&. “Tatarak” 2009 to jakby dwa filmy w jednym. Pierwszy to ekranizacja prozy Jarosława Iwaszkiewicza, drugi opowiada o tym jak ona powstawała. Pewnie reżyser i scenarzysta uważali, że tak będzie oryginalnie, ale wyszło dekoncentrująco.  Może i komuś to przypadło do gustu. Mi akurat nie. Występują obok siebie gwiazdy o ustalonej renomie aktorskiej[ Krystyna Janda i Jan Englert] oraz kandydaci do sławy, jak Roma Gąsiorowska i Mateusz Kościukiewicz. Wśród plenerów znajdziemy Grudziądz, Warszawę, Toruń, Piaseczno, Warkę – fotografia oraz Jezioro Białe koło Płocka.

&. Zespół pałacowo – parkowy w Radziejowicach – z racji niedużej odległości od łódzkiej wytwórni filmowej – od lat gości ekipy filmowców. I tak: w pałacu kręcono  “Karierę Nikodema Dyzmy” z 1980 roku, zaś w okolicach modrzewiowego dworku – “Lalkę” z 1968 roku w reżyserii Jerzego Wojciecha Hasa. Plenery odnaleźli tu także twórcy “Znachora”[ 1981]. Pałac “zagrał” rezydencję państwa Czyńskich, natomiast w parkowym stawie[ fotografia] panna Marysia ma łódce dała kosza Zenkowi.

&. Oczekiwania przy filmowej adaptacji książki Andrzeja Sapkowskiego “Wiedźmin” były duże. Co z efektami? Jak zwykle – jednym się podoba, inni kręcą nosem. Ale oglądają. Reżyser, Marek Brodzki, zadbał o doborową obsadę, do której należą Michał Żebrowski, Ewa Wiśniewska, Anna Dymna, Grażyna Wolszczak, Andrzej Chyra, Zbigniew Zamachowski i jeszcze wielu innych aktorów o znanych nazwiskach. Znakomitą oprawę muzyczną zapewnił Grzegorz Ciechowski. Zdjęcia nagrywano w zamkach: Czersk[fotografia], Bolków, Grodziec, Gniew, w górach: Karkonosze i Świętokrzyskie oraz w Parku Etnograficznym w Tokarni pod Kielcami.

&. Łatwo jest pomylić “Poranek kojota” z 2001 z filmem “Chłopaki nie płaczą”[ 2000]. Oba reżyserował Olaf Lubaszenko, i w obu główną rolę gra Maciej Stuhr, a obsada w dużym stopniu pokrywa się. Który jest lepszy? Chyba w podobnym stopniu bawią i bez wątpienia każda z tych komedii kryminalnych trwale zapisała się w pamięci widów i w dziejach polskiej kinematografii. Jednak w “Kojocie” fabuła jest chyba bardziej finezyjna i zbliżona do komedii romantycznej, dzięki pierwszoplanowemu udziałowi ślicznej Karoliny Rosińskiej. Ciekawostką jest epizodyczny występ czołowych piłkarzy i działaczy sportowych. Zdjęcia powstały w Warszawie, Puszczy Kampinoskiej i w Otwocku – fotografia.

&. Pierwszy polski kryminał zrealizował w 1961 roku późniejszy mistrz komedii Stanisław Bareja. Filmem “Dotknięcie nocy” udowadnia, że był wszechstronnym twórcą. W roli głównej obsadził Jerzego Kozakiewicza, zaś w postacie rywalizujących o niego pań wcieliły się Hanna Zembrzuska i Elżbieta Kępińska. Bystrym milicjantem, który ujmuje przestępcę jest Wiesław Gołas. Dla mieszkańców Płocka film jest zarazem archiwum ze zdjęciami ich miasta sprzed ponad 60 lat. Akcja toczy się przy budowanym właśnie Domu Turysty PTTK, na Wzgórzu Tumskim, na skarpie wiślanej, na ulicach Mostowa i Bielska, a przede wszystkim na tzw. Starym Rynku. Filmowy bank zlokalizowano bowiem w ratuszu, zaś fotograf Jacenko mieszka na poddaszu kamienicy Nr 9[ fotografia].

&. Kiedy ogląda się z dzisiejszej perspektywy film “Blizna” z 1976 roku widać jak na dłoni słabości socjalizmu z jego centralnym planowaniem, niską wydajnością, przywilejami nomenklatury i nieliczeniem się z ochroną przyrody. Ale wątpliwe czy ówczesny widz to wszystko zauważał, bo cenzura raczej nie, skoro “przepuściła” taki obraz. W roli dyrektora, który podejmuje się budowy zakładu przemysłowego w starym lesie wystąpił Franciszek Pieczka, nadając swojemu bohaterowi pełnokrwisty charakter. Filmowe Olecko to Płock, gdzie na taśmie uwieczniono stan starego i nowego miasta. Na ekranie pojawia się Stary Rynek[ fotografia], nieistniejący już spichlerz oraz ulice Tumska, Piekarska i Kazimierza Wielkiego. Reżyser Krzysztof Kieślowski sięgnął także po plenery w Warszawie, Puławach, Włocławku i na Śląsku.

&.Twórcy  “Dublerów” z 2006 roku zadali sobie sporo trudu, by wyprodukować ten film. Zaczęli na Sycylii, a potem przenieśli się do Polski. Tu zdjęcia powstały w Warszawie[ m.inn. w Galerii Mokotów, hotel “Marriott”], w Płocku[ widzimy Wisłę z Mostem im. Legionów i Stary Rynek – fotografia] oraz w Drwalewie w powiecie grójeckim. Efekt jest niewart tych wysiłków , mimo że na planie zgromadzono prawdziwy gwiazdozbiór z Robertem Gonerą, Markiem Perepeczko, Krzysztofem Kowalewskim, Zbigniewem Zamachowskim i Andrzejem Grabowskim, który jako jedyny potrafi rozbawić widzów. Z pań widzimy Krystynę Feldman, Marię Pakulnis i piosenkarkę Kayah. W zamierzeniu miała to być komedia kryminalna, szkoda tylko że zamiast salw śmiechu wywołuje uśmiech politowania. Fabuła razi sztucznością, dłużyznami i nieświeżymi gagami. Domyślam się, że miał to być pastisz klasyki gatunku. Niestety wyszła namiastka pastiszu.

&. “Szatan z 7 – ej klasy” w reżyserii Marii Kaniewskiej to bez wątpienia najlepszy film dla starszej młodzieży. Uczy, bawi i wzrusza. Aż dziw bierze, że prawie pół wieku później ktoś odważył się nakręcić duplikat. Przeszedł bez echa. W oryginale z 1960 roku czarują aktorzy [ Pola Raksa, Józef Skwark, Kazimierz Wichniarz, Stanisław Milski], zachwyca piękna muzyka skomponowana przez Witolda Krzemieńskiego oraz urzekają plenery. Czołówkę nakręcono w Płocku, mało jednak dbając o topografię. Adam Cisowski wychodzi z mieszkania[ w tzw. Domu Pod Trąbami – fotografia] i idzie do szkoły, która akurat znajduje się po drugiej stronie ulicy! Tyle, że on wędruje dookoła  przez tzw. Schody Broniewskiego i Wzgórze Tumskie. Łatwo zgadnąć dlaczego.  Gdyby szedł “na skróty” na taśmie nie zmieściłyby się wszystkie napisy, a przede wszystkim pamiętna piosenka ze słowami Ludwika Jerzego Kerna. Natomiast plenerowe zdjęcia nakręcono w Łącku – przy pałacu, w otaczającym go parku oraz nad pobliskim jeziorem.

&. Wśród twórczości lat 60. XX wieku filmy Jerzego Skolimowskiego wyróżniają się ciekawym rysunkiem psychologicznym bohaterów oraz drugoplanowymi obserwacjami otaczającego ich świata. Przykładem tego jest “Walkower” z 1965 roku, będący kontynuacją wcześniejszego o rok “Rysopisu”. W obu reżyser główna rolę, Andrzeja Leszczyca powierzył samemu sobie. Amatorski bokser przyjeżdża do prowincjonalnego miasta, gdzie dopada go przeszłość, a co więcej musi robić coś, czego najbardziej w życiu nie lubi: wybierać. Tym miastem jest Płock, który właśnie wzbogacił się o nowoczesną rafinerię. Tam też nakręcono część zdjęć, a inne na Wzgórzu Tumskim, starówce czy w Domu Turysty PTTK, użytkowanym obecnie przez hotel[ fotografia]. Ale i tak najefektowniejszy jest przejazd pociągu przez wąwóz w mieście, a potem przez most im. Legionów Piłsudskiego. Po raz kolejny okazało się też, że w roli odpowiednich plenerów doskonale sprawdza się Łódź.

&. Ten film obrósł legendą. Może dlatego, że nigdy nie wszedł na ekrany. W 1970 roku nakręcił go Henryk Kluba i opatrzył niebanalnym tytułem ” 5 i 1/2 Bladego Józka”. Chodzi o motocyklową grupę, terroryzującą miasto, którym jest Płock. Wykorzystano w nim wiele charakterystycznych plenerów, jak Wzgórze Tumskie z katedrą[ fotografia], Stary Rynek, ul. Mostowa, Plac Narutowicza czy stacja PKP. Na ekranie widzimy  ówczesne piękności, czyli Annę Dziadyk[ Dymną], Halinę Golanko, Ewę Szykulską oraz męskie gwiazdy: Władysława Hańczę, Leona Niemczyka i Ryszarda Pietruskiego. Kiedy film ogląda się po latach, człowiek zadaje sobie pytanie: “Dlaczego nie skierowano go do dystrybucji ?”Przecież fabuła dotyczy typowego buntu młodzieży przeciw zastanym regułom. Za parę lat im przejdzie. Dopasują się…

&. Film “Zabijcie czarną owcę” [ 1971] opowiada historię Tymona[ Marek Frąckowiak], któremu samolubna matka[ Anna Seniuk] zmarnowała dzieciństwo i część młodzieńczych lat. Po tułaczce w sierocińcach i zakładach poprawczych wreszcie trafia na kogoś[ Bolesław Idziak], kto odpowiednio ustawi mu kręgosłup moralny. Przyda mu się to, gdy podejmie pracę. Jerzy Passendorfer nieźle poradził sobie z wyreżyserowaniem opowieści rozgrywającej się w kilku płaszczyznach czasowych, ale to kompozytor Jerzy Matuszkiewicz wspiął się na wyżyny swojego talentu. Muzyka, która rozbrzmiewa z ekranu jest po prostu genialna! Plenery znaleziono w Płocku – nad Wisłą, w Petrochemii oraz przy gmach biblioteki na Placu Narutowicza[ fotografia].

&. Dla widza, urodzonego po 1989 roku film “Cesarskie cięcie” z 1987 roku może wydać się tym z gatunku fantastyki. Niestety, takie były realia w PRL, choć komediowy charakter opowieści nieco je rozwadnia. Rzecz w tym, że wkrótce ma się urodzić milionowy obywatel, co mobilizuje do działania w nadziei na przywileje i profity przyszłe matki i lokalne władze. W Polsce Ludowej uwielbiano bowiem pamiętne daty, efektowne przedsięwzięcia i okrągłe liczby –  słowem pusty patos. Reżyser Stanisław Moszuk zgromadził na planie wiele ówczesnych gwiazd, jak Dorota Kamińska, Maria Probosz, Maria Gładkowska, Piotr Fronczewski, Krzysztof Kowalewski czy Roman Kłosowski. Plenerem jest Płock ze swoimi szpitalami, ulicami starówki oraz Placem Narutowicza[ fotografia].

&. Jak szkoda, że twórcy dzisiejszych telenowel, którymi katują nas wszystkie telewizje, nie obejrzeli sobie wcześniej któregoś z serialu z czasów PRL. Zobaczyliby wówczas na czym polega różnica pomiędzy prawdziwymi bohaterami, którzy wyglądają jak ludzie z sąsiedztwa, a nie modele z żurnali mód. Dowiedzieli by się też, że należy pokazywać prawdziwe życie zamiast  kolorowych bajek. Jedną z takich produkcji jest “Punkt widzenia” – film  szczery i prawdziwy. Dzięki temu jest jest realistycznym dokumentem epoki, w której powstał. Tam ówczesne gwiazdy[ Joanna Żółkowska, Dorota Pomykała, Bogusław Linda, Adam Ferency] naprawdę grają, a nie powielają w nieskończoność te same, wyuczone pozy. Janusz Zaorski zlokalizował akcję głównie w Warszawie[ ul. Marszałkowska, Agrykola, praski brzeg Wisły, Łazienki, Okęcie, rondo Dmowskiego, Plac Grzybowski, Dworzec Wschodni], ale pojawiają się też Tatry, Warmia i Mazury, brzeg Bałtyku oraz Płock[ most na Wiśle oraz dworzec kolejowy – jeszcze ten stary, bo fotografia przedstawia obecny].

&. Spośród 18 odcinków “Stawki większej niż życie” 3 nakręcono m.inn. w Płocku. Listę otwiera odc. III “Ściśle tajne“. Rzecz idzie o udaremnienie produkcji silników odrzutowych i odbicie z rąk Niemców polskiego inżyniera, który mógłby im w tym pomóc. Jak zwykle na ekranie aż roi się od pięknych dziewcząt i przystojnych mężczyzn. Wśród tych pierwszych prym wiedzie prześliczna Wanda Koczeska, przystojniakiem jest na pewno Igor Śmiałowski. Płockie zdjęcia zrealizowano przy moście im Legionów[ fotografia] oraz na ulicach Mostowa i Rybaki, zaś miejscem realizacji sceny uwolnienia doktora Pulkowskiego jest przejazd kolejowy pod Łąckiem. Resztę zdjęć nakręcono w Łodzi.

&. Odcinek VI Stawki pt. “Żelazny krzyż” jest wyjątkiem. Nie ma w nim bowiem… kobiet. Zwykle piękne panie są ozdobą tego serialu. Jest za to hermetyczny wojskowy świat pełen szpiegów, zdrajców[ prawdziwych albo nie], nieudanego zamachu oraz pomyślnego uwolnienia ważnego więźnia. W tle widzimy Łąck z pałacem, w którym mieszka hrabia Wąsowski oraz Płock. Na plan zdjęciowy wykorzystano tamtejsze więzienie przy ul. Misjonarzy, willę przy ul. Kościuszki oraz okolicę Placu Narutowicza[ fotografia], gdzie powstała scena usiłowania zabicia niewygodnego dla oficerów niemieckich zeznającego przeciw nim Wąsowskiego.

&. Lisko Zdrój w VII odcinku Stawki pt. “Podwójny nelson” to Łąck. Na ekranie widzimy tamtejszy pałac i jezioro. W okolicy  powstały też sceny w lasach i leśniczówce. Kolejne zdjęcia wykonano w Płocku, a dokładniej na ulicach Mostowa i Kościuszki oraz w pobliżu odwachu[ fotografia]. Resztę zdjęć nakręcono w Olsztynie i w jego sąsiedztwie. Jedna z najbardziej efektownych scen, czyli upadek samochodu nadradcy Gebhardta powstała na wiadukcie w Dywitach. Uznano ją za tak efektowną, że znalazła się w czołówce serialu.

&. Jednym z najnowszych “płockich” filmów jest “Fenomen” z 2010 roku. Wykorzystano w nim urodę tutejszego Starego Rynku[ fotografia], przedstawiając opowieść w komediowej tonacji o dążeniu do kariery na ekranie. Na planie spotkali się zarówno aktorzy młodego pokolenia, jak Ewa Hornich czy Przemysław Cypryański , jak i ci starsi: Ewa Krasnodębska, Jan Nowicki oraz Ryszard Barycz, dla którego był to koniec kariery filmowej. Zmarł 2 miesiące po premierze.

&. Film “Klecha” jeszcze nie wszedł do kinowej dystrybucji. Jednak z relacji osób, które obejrzeli go przedpremierowo wynika, że jest udany i godzien uwagi. Głównym bohaterem “Klechy” jest ksiądz Roman Kotlarz,  zagrany przez Mirosława Bakę. Do obsady aktorskiej reżyser  Jacek Gwizdała zaangażował też Danutę Stenkę, Piotra Fronczewskiego i Artura Żmijewskiego. Kluczowe zdjęcia zrealizowano w Radomiu[ na Placu Kazimierza Wielkiego – fotografia] jako że film opowiada o wydarzeniach Czerwca 1976 roku. Ale nie tylko. Operatorzy kamer pracowali również w Częstochowie, Pionkach, Odrzywole oraz w miejscowościach pod Szydłowcem: Zaborowie, Hucie, i Niekłani.

 

&. Według znawców kina polska szkoła filmowa zakończyła się w 1963 roku na filmie “Pasażerka” [ patrz wpis powyżej]. Ja jednak nie miałbym wątpliwości, by zaliczyć do niej także “Kontrybucję” z 1967 roku. Tu też reżyser Jan Łomnicki stawia trudne pytania, i nie daje jednoznacznych odpowiedzi. No bo czy na karę śmierci od swoich zasłużył członek ruchu oporu, który najpierw zdobył w napadzie na bank dużo pieniędzy, a potem część z nich samowolnie przeznaczył na wykupienie z rąk gestapo pechowego uczestnika tej samej akcji? W filmie wystąpili aktorzy jakby wyspecjalizowani w rolach wojennej młodzieży: Jan Englert i Maciej Rayzacher.  Głównym tłem jest miasto Radom, m.inn. okolice gmachu Powiatowego Związku Samorządowego przy skrzyżowaniu ulic Moniuszki i Sienkiewicza[ fotografia].

&. W 1973 roku Jan Łomnicki ponownie zawitał do Radomia kręcąc “Nagrody i odznaczenia” . Tyle że miasta widać niewiele. Prawie cała akcja rozgrywa się w szpitalu polowym, który gra obecne Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Rynku. Poza tym na ekranie widać radomską farę, czyli kościół Św. Jana Chrzciciela przy ul. Rwańskiej [ fotografia]. Na planie spotkało się wielu popularnych aktorów z tego czasu.  Mało – wybitnych. Dość wymienić Andrzeja Szalawskiego, Bolesława Płotnickiego, Wandę Łuczycką, Barbarę Wrzesińską i Jadwigę Jankowską – Cieślak oraz Tadeusza Łomnickiego, który zgrał rolę dobrze sobie znaną z realnego życia, czyli sekretarza PZPR… Ciekawostką jest umundurowana Danuta Rinn śpiewająca wojenno – nostalgiczne piosenki. Mówiąc szczerze, na początku filmowi brakuje dramaturgii, ale potem akcja rozkręca się aż do zaskakującego finału.

&. Akcja filmu “W ukryciu” [ 2013] dzieje się w Radomiu, i tam też część zdjęć została zrealizowana . Na ekranie widzimy rynek oraz ulice: Żytnia, Wolność, Grodzka i Rwańska [ fotografia]. Jest to kolejna opowieść o czasach wojny i o ukrywaniu się. Temat wydawałoby się całkowicie wyeksploatowany przez polskie kino w poprzednich dziesięcioleciach, jednak reżyser Jan Kidawa – Błoński zdecydował się go ponownie podjąć. Z tym że mniejsze znaczenie ma tu okupacja i jej zagrożenia dla Żydów tylko psychologiczna gra pomiędzy głównymi bohaterami. Toczą ją Julia Pogrebińska oraz Magdalena Boczarska, która za swą rolę została uhonorowana nagrodą w Indiach.

&. W okresie PRL twórcy chętnie sięgali do pierwowzorów literackich z okresu II RP. Zwłaszcza takich, które pokazywały jej niedoskonałości. Jednym z takich przedsięwzięć była ekranizacja dwuczęściowej powieści Tadeusza Dołęgi – Mostowicza “Doktor Murek“. Pod koniec lat 70. XX wieku dokonał tego Witold Lesiewicz obsadzając w roli tytułowej Jerzego Zelnika, a wokół niego cały aktorski gwiazdozbiór. Jednak nie trzymano się ściśle treści powieści, gdyż w owym czasie niemożliwe było pokazanie, że komuniści prowadzili przed wojną działalność wywiadowczą na rzecz ZSRR. siedmioodcinkowy serial nakręcono na Mazowszu: w Radomiu[ m.inn. na dworcu PKP – fotografia], w pałacu w Zaborowie oraz w Popowie Kościelnym.

&. Każdy widz, który dowie się, że film “Opadły liście z drzew” nakręcono w Radomiu dojdzie niechybnie do wniosku, że to brzydkie miasto. Ani jednego ładnego zdjęcia. Nic, tylko rudery, ciemne zaułki i bramy[ fotografia] prowadzące na obskurne podwórka. Ale to tło ma podkreślić beznadzieję okupacji. Podobnie jest ze zdjęciami pozamiejskimi, kręconymi w Puszczy Kampinoskiej. Z tym chropowatym obrazem i niemrawa akcją doskonale współgra unikalna muzyka Zygmunta Koniecznego. Reżyser, Stanisław Różewicz opowiada historię młodego człowieka[ Mieczysław Hryniewicz], którego młodość przypadła na paskudne czasy. Ten nieefektowny film jest popisem świetnego aktorstwa, zwłaszcza w wydaniu pań, a wśród nich prawdziwy koncert daje Maria Klejdysz.

&. “Złoty pociąg” opowiada w dwóch częściach historię ewakuacji polskiego złota we wrześniu 1939 roku. I robi to całkiem dobrze. Widz z zapartym tchem przygląda się wywózce na Zachód  najpierw samochodami przez Kresy, a potem pociągiem przez Rumunię 8 ton szlachetnego kruszcu. Z dobrej strony pokazali swoje umiejętności aktorskie Ewa Kuklińska, Jerzy Molga, Tomasz Zaliwski, Wacław Ulewicz,  a także artyści rumuńscy, jako że film Bohdana Poręby powstał w koprodukcji. Okres realizacji przypadł na kryzysową Ii połowę lat 80. XX wieku, co widać np. po taborze samochodowym. Autobusy San, które po raz pierwszy wyprodukowano w 1958 roku grają te… przedwojenne. Zdjęcia do pierwszej części nakręcono w Polsce[ Warszawie, Lesku i Iłży – fotografia], zaś drugiej w Rumunii.

&. Film “Juliusz” z 2018 roku opowiada historię nauczyciela plastyki o tym imieniu, a równocześnie jego ojca, również Juliusza. Jest jeszcze trzeci bohater –  przyjaciel syna, ale tak do niego podobny, że wygląda na starszego brata. W ich role po kolei wcielili się Wojciech Mecwaldowski, Jan Peszek oraz Rafał Rutkowski. Obsada jest mocną stroną filmu. Szkoda, że akcja trochę nie nadąża za nią. Niekiedy jest zabawna i wciągająca, innym razem nuży i dłuży się. Głównym plenerem filmu jest Żyrardów[ fotografia], a poza nim Milanówek.

&. Mówi się, że okazja czyni złodzieja. Film Stanisława Wohla z 1963 roku “Troje i las” pokazuje, że również szantażystę. Jest nim młody chłopak, który zauważa, jak gajowy zabija sarnę. I już ma go w garści. Najpierw za milczenie żąda wódki, potem pieniędzy, choć raczej  niewielkich, bo 100 zł, czyli dobrej dniówki. W końcu sięga po młodą żonę sprawcy. Niszczy tym samym udane życie małżonków i przy okazji swój spokój ducha. Główne role odgrywają Bogusław Sochnacki, Anna Ciepielewska i Jan Świderski, którego tak postarzono, że mając wtedy ledwie 47 lat wygląda na 20 więcej. Zagadką jest miejsce kręcenia zdjęć. Zgodnie z tytułem jest to las[ fotografia], ale trudny do ustalenia. W trakcie akcji nie widać, żadnych charakterystycznych obiektów, które pomogły by w lokalizacji. Brak jest też wzmianek w Internecie. Być może jest to Puszcza Kampinoska lecz to tylko przypuszczenie.

&. W filmie ” Żurek” z 2003 roku nie ma złych ról. Zarówno aktorzy pierwszoplanowi [Katarzyna Figura, Natalia Rybicka i Zbigniew Zamachowski] , jak i epizodyczni wspięli się na wyżyny swoich talentów. Przez to reżyserowi Ryszardowi Brylskiemu udało się stworzyć dzieło wybitne, akurat na kilkanaście nagród i wyróżnień branżowych. Jest to opowieść o biedzie materialnej i moralnej matki i córki. W trudzie szukają ojca nieletniej i upośledzonej dziewczyny, choć prawda okaże się bardzo bolesna. Wśród dostępnych danych o tej produkcji brak jest jakichkolwiek informacji o miejscach kręcenia zdjęć. Analizując jednak zdjęcia i oglądane na nich obiekty można dojść do wniosku, że powstały one na Mazowszu, i to takim prowincjonalnym, który nie nadąża za nowoczesnością[ fotografia].

&.Film “Ostatnie piętro” z 2012 roku opowiada historię pewnego szaleństwa, dotyczącego statecznego z pozoru człowieka, do tego ubranego w oficerski mundur. Ponoć jest to oparte na rzeczywistych wydarzeniach, jednak trudno w to uwierzyć bez przyjęcia tezy, że mamy do czynienia z chorobą psychiczną. Sama indoktrynacja otoczenia to za słabe wytłumaczenie. Zdjęcia powstały w Legionowie, Rawie Mazowieckiej, Warszawie[ Dworzec Centralny PKP], ale przede wszystkim w Skierniewicach – na rynku, przy zalewie Zadębie oraz przy dworcu kolejowym – fotografia.

Podlasie.

&. Malowniczo położony i pełen zabytków Drohiczyn to kolejne miejsce na filmowym szlaku. Tu częściowo nakręcono fenomenalny film “Faustyna“[ 1994 ] w reżyserii Jerzego Łukaszewicza – brata bliźniaka aktora Olgierda. “Zagrał” w nim klasztor Franciszkanów[ fotografia] jako wileńska siedziba Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia. Rolę tytułowo brawurowo wykonała Dorota Segda – sądzę, że to jej najlepsza filmowa kreacja. Znakomicie wypadła tez Danuta Szaflarska jako siostra Felicja współcześnie. Swój wielki talent udowodnił również Krzysztof Wakuliński prezentujący postać księdza Michała Sopoćko. “Faustyna” okazała się przedostatnim filmem w karierze Piotra Pawłowskiego[ metropolita wileński]

&. “Panny z Wilka” nominowano w 1980 roku do Oskara w kategorii filmu nieanglojęzycznego, ale statuetka przypadła ostatecznie filmowi “Blaszany Bębenek” w reżyserii Volkera Schlöndorffa. Andrzeja Wajdę uhonorowano tą nagrodą za całokształt twórczością dopiero 20 lat później. “Panny z Wilka ” oparto na opowiadaniu Jarosława Iwaszkiewicza. Główna rola przypadła Danielowi Olbrychskiemu, zaś jako  tytułowe panny wystąpiły Anna Seniuk, Maja Komorowska, Stanisława Celińska, Krystyna Zachwatowicz i francuska aktorka Christine Pascal. Plenery znaleziono w  Radachówce koło Kołbieli, na stacji kolejowej Podnieśno i w Drohiczynie na cmentarzu[ fotografia].

&. W 1986 roku nie dało się nakręcić filmu “Nad Niemnem” w oryginalnych plenerach. Wybór padł więc na Wartę pod Drobnicami w Łódzkiem, ale przede wszystkim Bug w okolicy wsi Gnojno i Wasilew Szlachecki na styku Lubelszczyzny i Podlasia. Do dziś można w tych stronach znaleźć stylowe łodzie[ fotografia]; podobnymi pływała para głównych bohaterów, odtwarzanych przez Iwonę Pawlak i Adama Marjańskiego. Na planie filmowym spotkało się mnóstwo znakomitych aktorów, i to w szczytowej formie. Do historii przeszły role Janusza Zakrzeńskiego jako  Benedykta Korczyńskiego oraz jego żony kreowanej przez Martę Lipińską. Popis talentu dali też  Bożena Rogalska, Jacek Chmielnik, Michał Pawlicki, Zbigniew Bogdański i Edmund Fetting.

&. Intryga, przestępstwa, niesłuszne oskarżenia, wreszcie cierpliwa miłość –  to motywy filmu “Śpiewy po rosie” z 1983 roku. A wszystko to osadzone w przepięknych plenerach Suwalszczyzny, pełnej jezior[fotografia], kanałów i leśnych ostępów. Zdjęcia powstały nad Kanałem Augustowskim, przy kościele w Studzieniczej, w gminie Płaska i Augustowie”. Dzisiaj, po 40 latach, widać jaka biedna była ówczesna Polska, zwłaszcza na prowincji, którą charakteryzowały drewniane domy i polne drogi, po których sunęły wolno wozy drabiniaste i mknęły Weueski. Niby wiele się wiele się zmieniło, ale  ludzkie emocje pozostały takie same…

&. Wydawać by się mogło, że przeniesienie na ekran onirycznej prozy Brunona Schultza jest niemożliwe. Ale nie dla Wojciecha Jerzego Hasa! W 1973 roku całkiem zgrabnie sfilmował “Sanatorium pod klepsydrą“. Mówiąc szczerze, lepiej wcześniej odświeżyć sobie oryginalny tekst, gdyż same obrazy i słowa filmowej adaptacji mogą być niewystarczające… Reżyser pewnie nie chciał ryzykować  przy takiej materii literackiej z niedoświadczonymi aktorami, dlatego w  obsadzie aż roi się od gwiazd, jak Halina Kowalska, Irena Orska, Jan Nowicki, Gustaw Holoubek, Szymon Szurmiej czy  Mieczysław Voit. Plenery to Kraków, Klęk, Konstancin – Jeziorna[ Willa Zagłobin] i Drohiczyn[ fotografia].

&. Plenery Puszczy Białowieskiej wykorzystano jeszcze przed wojną kręcąc w 1930 roku film “Na Sybir”. Jednym z najciekawszych obrazów, zrealizowanych w puszczańskich ostępach jest “Lokis. Rękopis Profesora Wittembacha” [1970] w reżyserii Janusza Majewskiego. Rzecz jasna w filmie pojawiają się najsłynniejsi mieszkańcy okolic Białowieży, czyli żubry[ fotografia]. Mocnym atutem “Lokisa” jest zaangażowanie znakomitych aktorów, jak Małgorzata Braunek, Edmund Fetting, Gustaw Lutkiewicz i Józef Duriasz. W filmie pojawia się też stylowa stacja kolejowa Gąsocin. Pozostałe plenery to zamek w Czersku, a także pałace w Łańcucie, Oborach i Kozłówce oraz Markowa i park w Wilanowie.

&. “Rykowisko” z 1986 roku ma w zamyślę rozśmieszyć widza opowieścią o perypetiach ważnego dla władz Polonusa, który marzy o trofeum łowieckim w starym kraju. Okaże się to nie takie proste. Na ekranie widzimy Bruno O,Ya, Romana Wilhelmiego, Franciszka Pieczkę, Jana Jurewicza, Zbigniewa Buczkowskiego, Olgierda Łukaszewicza, a także Sławomirę Łozińską. Zdjęcia powstały w Białowieży – fotografia i sąsiedniej Puszczy.

&. Sfilmowanie twórczości Edwarda Stachury to nie lada wyzwanie! Podjął się tego w 1985 roku Witold Leszczyński. W roli głównej w “Siekierezadzie” obsadził Edwarda Żentarę, i był to strzał w dziesiątkę. Zresztą w filmie aż roi się od wybitnych aktorów obojga płci. Oglądamy w nim Joannę Sienkiewicz, Igę Cembrzyńską, Annę Milewską, Ludwika Paka, Franciszka Pieczkę, Wiktora Zborowskiego, Ludwika Benoit, Daniela Olbrychskiego. Materiał zdjęciowy zrealizowano w miejscowości Bodzanów koło Płocka, w lasach podlaskich[ fotografia] oraz w Turkmenistanie.

&. Kazimierz Kutz w 1961 roku nakręcił film “Ludzie z pociągu“. Jest znakomity i wcale się nie starzeje, a to z racji tego, iż bardzo trafnie sportretowano przekrój społeczeństwa w czasie okupacji . Choć akcja rozgrywa się tylko na jednej stacji,  film nie jest nudny. A mógłby być, gdyby nie obsada. Gustaw Lutkiewicz doskonale spisał się w roli szmalcownika, podobnie Danuta Szaflarska jako opiekunka małej żydowskiej dziewczynki czy Zdzisław Tobiasz jako bahnschutz. Ale kinowy popis życia należy do Jerzego Blocka, zawiadowcy. A w mundurze kolejarskim wygląda tak, jakby się w nim urodził. Według dostępnych informacji wszystkie zdjęcia powstały na stacji Kuriany[ fotografia] na linii kolejowej z Białegostoku do granicy. Jednak topograficznie kilka rzeczy się nie zgadza. Pół biedy że nie ma budynku stacyjnego[ ponoć był tylko atrapą wykonana na potrzeby filmowców]. Ale przez stację przechodzi tylko jeden tor i brak jest śladów innych.  Stąd pojawia się przypuszczenie, że część materiału nakręcono na innej podlaskiej stacji – Wnory.

 

&. “Purpurowa róża z Kairu” po polsku? Tak można sądzić obserwując w filmie “Ucieczka z kina Wolność” [1990] przenikanie się postaci z ekranu z tymi realnymi. A może to jest jakaś kopia “Mistrza i Małgorzaty”? Jeżeli tak to słaba. Tak czy inaczej film jest nieudany, choć mogłoby być na odwrót. To wymarzony temat, gdy ortodoksyjny cenzor musi zderzyć się z nowymi czasy, w których kontrola widowisk przestaje obowiązywać. Wygląda, że ta fantastyka zabiła go. Szkoda. Dobre są za to zdjęcia Łodzi- niby szarej i brzydkiej, ale intrygującej. Materiał kręcono jeszcze w pałacu w Ciechanowcu[ fotografia]. A przecież  w roli głównej obsadzono samego Janusza Gajosa. Stara się jak może, ale nie dał radę z tym scenariuszem. Kto wie, czy to nie jego najgorszy występ w karierze. Źle obsadzony został Zbigniew Zamachowski  jako młody adept sztuki cenzorskiej. Tu potrzebny byłby cynizm i bezwzględność, a na jego twarzy widać uczciwość i prostolinijność. Należało go zamienić na role z  Arturem Barcisiem, grającym operatora kinowego.

&. Chyba nie ma w Polsce osoby, której nie spodobałaby się trylogia “U Pana Boga…” wyreżyserowana przez Jacka Bromskiego. Nic dziwnego. Świetne aktorstwo, zabawna akcja, no i urzekające plenery Podlasia. Kręcono w Królowym Moście, wymienianym wielokrotnie w filmie. Ale nie tylko . Kamerę ustawiono w Tykocinie, Sokółce, Białymstoku, Janowie, Wierzchlesiu. A także w Supraślu, gdzie realizowano zdjęcia do wszystkich trzech części. W drugiej, “U Pana Boga w ogródku” kilkakrotnie pokazywany jest komin, na który wspina się ojciec komendanta. Znajduje się on obok Centrum Edukacji przy ul. Piłsudskiego[ fotografia]. Dla miłośników tych filmów jest dobra wiadomość. Będzie ciąg dalszy zatytułowany “U Pana Boga w Królowym Moście”

&. Często się zdarza, że kolejne edycje udanego filmu nie dorównują tej pierwszej. Ale nie w przypadku serii z cyklu “U Pana Boga…”. Bo zarówno “… w ogródku”, jak i “…za miedzą” są tak samo zabawne, wzruszające i dające do myślenia, jak inaugurująca wszystko “… za piecem”. Generalnie plenerami wszystkich części są miejscowości: Królowy Most, Supraśl, Sokółka i Tykocin. Podobnie jest w przypadku “trójki”, czyli “U Pana Boga za miedzą“, z tym że Tykocin wydaje się wyraźnie dominować. Na ekranie wielokrotnie widzimy restaurację “Alumnat”, która gra filmowy “Bar Zapiecek”- fotografia. Podobnie jest z malowniczym mostem na Narwi i ulicą Poświętną. Wprawne oko[ a jestem właśnie po spacerze po tykocińskich ulicach] rozpozna ulicę Piłsudskiego i okolice synagogi. Ale ustalanie plenerów nie  jest takie proste, bo w tej samej sekwencji widzimy w tle miejsce w Tykocinie, a za chwilę w … Sokółce lub Supraślu.

&. Tak niewiele brakowało, by “Biała sukienka“[ 2003] była naprawdę udaną produkcją. Niby wszystko jest w porządku – dobry scenariusz, adekwatna do obrazu muzyka i ciekawe plenery. Film bawi, wzrusza i skłania do zastanowienia się. Mimo to, kiedy widać na ekranie napis “Koniec” czuć niedosyt. Wydaje się, że twórcy nie mogli się zdecydować, co kręcą – komedię, film sensacyjny czy obyczajowy. Bo wszystko naraz jakoś się nie komponuje. I niewiele pomaga doborowa obsada. Na ekranie widzimy Pawła Małaszyńskiego w roli autostopowicza – księdza, Sambora Czarnotę jako bogacza z Jeepem, Mirosława Hryniewicza grającego proboszcza, a także Bartłomieja Topę, który wcielił się w postać postrzelonego kościelnego. A zupełnie rewelacyjne wypadła Izabela Dąbrowska – żona pechowego kierowcy[ też niezły Bogdan Kalus]. Zdjęcia nakręcono głównie w Tykocinie, m.inn. na ulicy Poświętnej przy murze kościelnym – fotografia oraz na podlaskich drogach o różnej jakości…

 &. Gdyby powieści “Bołdyn” nie napisał Jerzy Putrament nie byłoby szansy na jej ekranizację. Skoro jednak stał za tym wysoko postawiony członek PZPR i współpracownik NKWD, cenzura przymknęła oczy na  różne ideologiczne odchylenia, błędy i wypaczenia itd. No bo kto to widział by towarzysz dowódca oddziału Armii Ludowej  mylił się i był despotą? Film Ewy i Czesława Petelskich z 1981 roku pokazuje to nader dobitnie przy pomocy całych plutonów wybornych aktorów. Mi najbardziej do gustu przypadły role Wirgiliusza Grynia i Darii Trafankowskiej – kto wie czy nie najlepszych w ich dorobku . Sceny małomiasteczkowe nakręcono w Knyszynie i Tykocinie – przy ulicy Poświętnej, w obecnym muzeum przy Placu Czarnieckiego 10 i w okolicach mostu nad Narwią. A także nad tą rzeką oraz na terenach bagiennych, być może na Bagnie Tykocińskim.

&. Jak to wytłumaczyć, że w okresie PRL, kiedy nie było takich jak obecnie warunków do produkcji filmów, powstawały wybitne dzieła jak np. “Soból i panna” z 1983 roku, które ogląda się z prawdziwym smakiem nawet po 40 latach ? Ano może dlatego, że komercja nie była na pierwszym miejscu, tylko sztuka. Idźmy dalej. Dzisiaj też nie brakuje dobrych aktorów lecz tamtejsi[ w tym wypadku Jolanta Nowak, Anna Milewska, Anna Seniuk, Jacek Borkowski, Jan Englert, Józef Duryasz] dawali z siebie wszystko. Inaczej nie mieliby co robić w tym fachu. Dzisiaj w odwodzie są tasiemcowe seriale, które wchłoną każdego… Przywiązywano też wielką wagę do plenerów, np. “Sobola” nakręcono na Suwalszczyźnie, która udawała Wileńszczyznę, przy cerkwi w Supraślu, w majątku Pentowo pod Tykocinem, w pałacu w Choroszczy i nad Narwią – fotografia.

&. Film “Kronika wypadków miłośnych” 1985 powstał na bazie prozy Tadeusza Konwickiego, która wyraża tęsknotę za latami dzieciństwa. W tym wypadku spędzonymi na Wileńszczyźnie. W owym czasie nie dało się w oryginalnych plenerach zrobić takiego filmu, więc Andrzej Wajda musiał znaleźć je w Polsce. I od razu wiadomo, gdzie: w jej wschodniej części. Zatem dawne Kresy II RP udają: Przemyśl, Kazimierz Dolny, Drohiczyn, Bug, Cieksyn, Dęblin i cerkiew w Siemiatyczach – fotografia. A ponadto Obory i Anin.

 

&. Wiadomo było, że prędzej czy później, ktoś weźmie się za przeniesienie na ekran historii Zenona Martyniuku, gwiazdy disco polo. W 2020 roku zrobił to Jan Hryniak filmem “Zenek“. Można nie przepadać za tym rodzajem muzyki i tą postacią, ale film film odsłania w sumie uniwersalne kulisy drogi do sławy . Trudnej i okupionej wysoką ceną. Najciekawsze są sceny z młodości podlaskiego muzyka, odtwarzanego[ bardzo udanie!] przez Jakuba Zająca. W tego starszego wcielił się Krzysztof Czeczot, zaś żonę zagrała Klara Bielawka. Poza Warszawą i Łomiankami plenery znaleziono na Podlasiu, a konkretnie w takich miejscach jak: Białystok, Czeremcha, Dubicze Cerkiewne, Bielsk Podlaski, plaża w Bondarach nad zalewem Siemianówka, kościół w Narwi i Góra Krzyży Grabarka – fotografia.

&. W Bielsku Podlaskim doznałem po raz kolejny rozczarowania po konfrontacji zapamiętanych kadrów z filmu z autentycznymi plenerami. Bielsk zagrał bowiem miasteczko z filmu “Znachor”,  gdzie pracuje Panna Marysia, odwiedzana przez hrabiego Czyńskiego. Wprawdzie sklep zachował się do dziś, ale tzw. “modernizacja” bardzo go zmieniła[ fotografia]. Poza tym ulica przy sklepie wygląda zupełnie inaczej, pewnie niektóre drewniane domy zastąpiono murowanymi. I jeszcze coś.  Według filmu naprzeciwko sklepu znajdować się miała restauracja Zenka, a faktycznie jest tam ratusz. Sklep sfilmowano gdzieś indziej, a zręczny montaż sprawił, że widz sądzi, iż to jest po sąsiedzku. Magia kina.

Warmia i Mazury.

&. W 2011 roku Wojciech Smarzowski nakręcił przejmujący film “Róża” o pierwszych powojennych latach na Warmii i Mazurach. Film okazał się sukcesem nie tylko  komercyjnym, ale i artystycznym, przez co  został obsypany nagrodami polskimi i zagranicznymi. Wielkie role zagrali w nim Agata Kulesza i Marcin Dorociński. Za plenery posłużyły m.inn. Szczytno, Pasym, Gietrzwałd[ fotografia] i Orneta.

&.W filmie “Kameleon” z 2001 roku rolę główną gra Piotr Machalica. Reżyser Janusz Kijowski miał z pewnością świadomość, że widzowie będą na niego patrzeć przez pryzmat kultowego obrazu “Zabij mnie, glino” z 1987 roku, gdzie wcielił się w postać kapitana MO ścigającego niebezpiecznego przestępcę. Tu jest komendantem policji w małym miasteczku, próbującym wyjaśnić okoliczności śmierci nastolatki, a przy okazji walczyć z siecią lokalnych powiązań i zależności. Wkrótce okazuje się, że sprawy w okresie tzw. władzy ludowej były łatwiejsze do rozwiązania…I przeciwnik tylko jeden, a teraz jest ich bez liku. W obsadzie znajdziemy więcej nazwisk kojarzonych z PRL, jak Ewa Błaszczyk, Sławomira Łozińska, Henryk Talar, Zdzisław Stroiński czy Karol Strasburger. Recz dzieje się na Mazurach w Szczytnie[ fotografia], Pasymiu i Wielbarku.

&. Stary Niemiec przyjeżdża na Mazury, by po wielu latach porządnie pochować rodziców, złożonych prowizorycznie tuz po wojnie w ogrodzie przy domu. Tyle że dzisiaj mieszka tam już polska rodzina, zrazu niezbyt przyjazna jego pomysłom. Ale od czego są pieniądze…Oto zarys fabuły filmu “Kop głębiej” z 2011 roku w reżyserii Konrada Szołajskiego. W obsadzie pojawia się dwoje aktorów znanych z serialu o Kiepskich, tyle że tu nie są małżeństwem: Marzena Kipiel – Sztuka i Andrzej Grabowski, Ponadto grają Dagmara Bąk, Jan Jurewicz, Krzysztof Tyniec i Roman Kłosowski. Jednak swą rolę życia odegrał tu Ryszard Ronczewski jako Otto Schmidt. Zdjęcia zrealizowano w Górze Kalwarii, w parafii Złotokłos w gm. Piaseczno oraz w woj. warmińsko – mazurskim[ fotografia].

&. Film z osiołkiem w roli głównej, czyli “IO” Jerzego Skolimowskiego po prostu rozbił bank z “Orłami:, czyli nagrodami Polskiej Akademii Filmowej, gdyż zdobył te wszystkie najważniejsze. W sumie dostał aż 25 różnych wyróżnień na całym świecie z nominacją do Oscara włącznie. Wcale się nie dziwię. Jest po prostu genialny! Jest to z pozoru prosta to opowieść o drodze poczciwego osiołka z Polski do Włoch, podczas której ma różne[ dobre i złe] przygody. Ale jak opowiedziana! Film zachwyca obrazem, muzyką i aktorstwem. Jego ozdobą jest występ francuskiej gwiazdy Isabelle Huppert. Zdjęcia zrealizowano w Wilanowie, na Podkarpaciu, Dolnym Śląsku oraz na rynku w Ornecie[ fotografia], a także na Sycylii.

&. Czy można zrobić kopię włoskiego miasta w polskiej piwnicy? Po obejrzeniu filmu “Wenecja” z 2010 roku w reżyserii Jana Jakuba Kolskiego można dojść do wniosku, że tak. Film może się podobać, zarówno w formie, jak i treści. Ja mam jednak poważne zastrzeżenia do wyboru tzw. lokacji. Otóż akcja toczy się w 1939 roku w Polsce, głównie w Zaleszczykach. A co widzimy na ekranie? Zupełnie inną w stylizacji i nastroju poniemiecką architekturę, jako że zdjęcia zrealizowano na … Warmii i Mazurach. W kadrach pojawia się Orneta[ fotografia], a także Jegławki. W tamtejszym pałacu rozgrywają się sceny w dworze z kresów południowo – wschodnich II RP. Wszyscy wiemy, jak wyglądają typowe siedziby polskie szlacheckie, tu mamy zimny obcy obiekt. Z kolei zalaną piwnicę stworzono w nieczynnej hali montażowej warszawskiego Ursusa.

&. Zamek w Lidzbarku Warmińskim[ fotografia] jest cennym zabytkiem architektury gotyckiej z pięknymi wnętrzami, które chętnie wykorzystywane są przez filmowców. W 1970 roku zawitała tam reżyser Maria Kaniewska wraz z realizatorami i aktorami, by nakręcić film dla młodzieży “Pierścień księżnej Anny”. Tematem jest to, co widzowie tak bardzo lubią : podróż w czasie. Wśród wykonawców ról znaleźli się m.inn. Stanisław Milski, Bolesław Płotnicki, Kazimierz Wichniarz czy Andrzej Szalawski – pamiętny Jurand z “Krzyżaków”.

&. W polskiej kinematografii z okresu PRL często zdarzały się takie filmowe opowieści, że w jakiejś tam sferze życia coś nie działało tak, jak powinno. Ale spokojnie, to tylko błędy i wypaczenia, a doktryna socjalistyczna jest zawsze   słuszna. Zgodnie z nią ktoś szybko te uchybienia wykrywał, naprawiał i odtąd miało być już być dobrze. Nie było. Jednym z takich przykładów jest film “Wilczy bilet” z 1964 roku nakręcony w Warszawie i Olsztynie[ fotografia]. Robotnik zwraca uwagę na nieprawidłowości w swoim zakładzie, za co nie spotyka go nagroda lecz kara w postaci wydalenia z pracy. Na szczęście jego syn dowodzi ojcowskiej racji. Reżyserem tego “dzieła” jest Antoni Bohdziewicz, który ma na zawodowym koncie obraz “Rzeczywistość” w mojej ocenie najgorszy film polski wszechczasów. Choć także dwie udane komedie. Lepiej, jak by na rozśmieszaniu widzów pozostał…

&. Dlaczego to dzisiaj nie kręci się takich seriali jak “Szaleństwo Majki Skowron“, tylko głupawe telenowele odległe od prawdziwego życia o lata świetlne? Tutaj Stanisław Jędryka z otaczającej rzeczywistości czerpie całymi garściami, przez to losy głównych bohaterów [ Zuzanna Antoszkiewicz i Marek Sikora] na odległość pachną autentycznością. A wokół widzimy dzień powszedni Polski połowy lat 70-.XX wieku, czyli w środku epoki Gierka. Plenerów dostarczają Warmia i Mazury, a dokładniej Mikołajki, Pisz, no i Olsztyn[ fotografia]. Oko cieszą też tamtejsze jeziora, w tym Łuknajno.

&. Co robią zdesperowani obywatele kiedy organy państwa nie chronią ich przed bandytą terroryzującym okolicę? W końcu biorą sprawy we własne ręce. O tym właśnie opowiada film “Lincz” [ 2010], będący w sumie relacją z wydarzeń, które rzeczywiście miały miejsce na warmińskiej wsi. W rolach głównych wystąpili Leszek Lichota, Wiesław Komasa, Łukasz Simlat oraz Agnieszka Podsiadlik, Izabela Kuna i Tamara Arciuch.  Film nakręcono na terenach sąsiadujących z miejscem, gdzie dokonano samosądu, a dokładnie w Barczewie, Bartołtach Wielkich, Dźwierzutach oraz w Olsztynie[ fotografia]. Z przyczyn raczej oczywistych ekipa ominęła jednak leżącą w pobliżu wieś Włodowo, gdzie w 2005 roku faktycznie doszło do linczu.

&.W latach 60. XX wieku w polskiej kinematografii zapanowała swoista moda na filmy muzyczne. Jednym z nich jest “Kochajmy syrenki” z 1966 roku wyreżyserowany przez Jana Rutkowskiego. W obsadzie aż roi się od ówczesnych gwiazd, jak Jacek Fedorowicz, Bohdan Łazuka, Krzysztof Chamiec, Janusz Kłosiński i Adam Pawlikowski. Oprawę muzyczną zapewniają m.inn. Teresa Tutinas, Lidia Korsakówna i zespół Tajfuny. Tytułowym bohaterem jest samochód marki Syrena, pewnie najgorszy na świecie, ale i tak niewielu Polaków było na niego stać. A cała historia rozgrywa się głównie w plenerach warmińsko – mazurskich, w tym w Olsztynie – na starówce i nad jeziorem Ukiel[ fotografia], oraz w Mrągowie i Biskupcu. Sceny początkowe nakręcono w Warszawie – m.inn na Placu Teatralnym oraz w rejonie budowanej właśnie Ściany Wschodniej.

&. Kinematografia polska godnie uczciła 500 – lecie urodzin Mikołaja Kopernika kierując do kin w 1973 roku film zatytułowany po prostu “Kopernik”. Prapremiera miała miejsce, rzecz jasna, w Toruniu. Zadania tego  podjęło się małżeństwo Ewa i Czesław Petelscy z całkiem dobrym skutkiem. Dwie najważniejsze role, czyli astronoma i jego wuja Łukasza Watzenrode przypadły Andrzejowi Kopiczyńskiemu i Czesławowi Wołłejce. Oprócz nich do obsady zaangażowano Jolantę Bohdal, Barbarę Wrzesińską, Emilię Krakowską, Andrzeja Antkowiaka, Henryka Borowskiego i Janusza Bylczyńskiego. Twórcy musieli się wiele przemieszczać, by znaleźć odpowiednie plenery z epoki. Co ciekawe szukano ich nawet w Czechosłowacji i NRD, zaś w Polsce tło zawiłych kolei życia Mikołaja Kopernika stanowiły zamki w Malborku i Lidzbarku Warmińskim[ fotografia], kościoły w Pelplinie, Kwidzynie i Fromborku oraz Stare Miasto w Krakowie.

&. Skomplikowane powojenne losy mazurskich autochtonów często pojawiały się [ i nadal pojawiają ] w kinematografii polskiej . Jednym z przykładów jest film “Odjazd” z 1991 roku w reżyserii małżonków Łazarkiewicz. Matka i córka mieszkają w ośrodku pomocy społecznej, gdyż ich rodzinny dom zajęli przesiedleńcy. Ale udaje im się wrócić do niego na jeden dzień. Co z tego wyniknie? Główne role przypadły Teresie Budzisz – Krzyżanowskiej, Halinie Winiarskiej, Wojciechowi Siemionowi, i Henrykowi Biście.  Plenerem jest Reszel[ fotografia].

&. Pierwsza polska superprodukcja powstała trafiła na polskie ekrany w 1960 roku. Koszt “Krzyżaków“, bo o nich mowa dziesięciokrotnie przewyższył typowy wydatek na ówczesny film. Ale się opłaciło. W sumie obejrzało go 32 mln widzów w Polsce i tyleż samo za granicą. Rekord niepobity do dzisiaj! To dzieło życia Aleksandra Forda, który potem nakręcił w Polsce jeszcze tylko “Pierwszy dzień wolności” i dwa nieważne filmy za granicą. Aktorom, którzy choćby pokazali się w epizodach, “Krzyżacy” zapewnili nieśmiertelność, a co mówić dopiero o odtwórcach głównych ról. Zdjęcia zrealizowano na Ziemi Łódzkiej[ Łódź, okolice Wolborza], na Pomorzu[ okolice Stargardu Gdańskiego i Grudziądza] oraz w  Wąchocku, Kwidzynie, Malborku – fotografia.

&. Ten film zrodził się chyba z nostalgii za naszym “Wielkim Szu” i w pogoni za amerykańskim “Żądłem”. Czy “Sztos“, nakręcony odpowiednio 15 i 24 lata później spełnił tę oczekiwania ? To chyba każdy widz musi sam rozstrzygnąć . Dla mnie nie za bardzo, choć to w sumie dobre kino. Do pierwszego wzoru nawiązuje chociażby osoba Jana Nowickiego, do drugiego motyw zemsty z dużymi pieniędzmi w tle. “Sztosem” zadebiutował z drugiej strony kamery Olaf Lubaszenko, nic więc dziwnego, że wśród aktorów nie zbrakło jego ojca, Edwarda. I kolegów z tej samej generacji, jak Cezary Pazura czy Michał Milowicz. Generalnie miejscem akcji jest Trójmiasto i Polska Północna: Tczew, Malbork – fotografia, ale też Warszawa i Pułtusk.

&. Taki serial, jak “Pan na Żuławach” 20 lat wcześniej by nie powstał. Za dużo w nim prawdy historycznej. Ale w 1984 roku Sylwestrowi Szyszko pozwolono nakręcić opowieść o losach repatriantów z Francji w powojennej Polsce. Wcale nie takich prostych, o czym mogli się przekonać widzowie oglądając 11 odcinków. Bo i czasy były trudne: najpierw osuszanie Żuław i walka z dywersantami hitlerowskimi, potem represje stalinowskie. W roli głównej wystąpił Ireneusz Kaskiewicz, a obok niego Teresa Lipowska, Hanna Dunowska, Ryszard Kotys i Tomasz Zaliwski. Wbrew tytułowi, zdjęcia nie były kręcone wyłącznie w delcie Wisły, ale i w Gdańsku, Mrągowie, Rynie, Tczewie oraz Malborku[ fotografia].

&. “Jeśli się odnajdziemy“. Kto ma się odnaleźć? Potencjalni rodzice zastępczy i sierota. Roman Załuski nawiązuje do eksperymentu sprzed lat, w którym odwrócono role. To dziecko miało sobie wybrać przyszłych opiekunów. W filmie z 1982 roku wystąpili Anna Romantowska, Krzysztof Kolberger, Irena Kownas, Krzysztof Kowalewski oraz Mirosława Marcheluk. Zdjęcia nakręcono w Ostródzie[ fotografia] oraz w Olsztynie.

&. Zwykle Elbląg filmowcy omijają szerokim łukiem, gdyż miasto zostało w znacznym stopniu zniszczone podczas ostatniej wojny i atrakcyjnej zabudowy pozostało niewiele[ fotografia]. Na pozór może się wydawać dziwne, że Andrzej Wajda zdecydował się nakręcić tu część zdjęć do swojego filmu “Krajobraz po bitwie” z 1970 roku. Okazuje się jednak, że jako plener wykorzystana została głównie poniemiecka autostrada Berlin – Królewiec, zwana Berlinką, a niejako przy okazji ustawiono też kamerę w podmiejskim parku zwanym Bażantarią. Mimo zaangażowania dobrych aktorów[Stanisława Celińska, Małgorzata Braunek,  Daniel Olbrychski, Zygmunt Malanowicz] .  Film niezbyt się udał, co potwierdza starą prawdę, że nikt nie jest wybitnym artystą na stałe,  a jedynie nim bywa.

 

&. Filmy, gdzie w czołówce obsady mało znanych aktorów to rzadkość. A to często dodaje im waloru autentyczności. Jednym z nich jest “Baby blues” z 2012 roku w reżyserii Katarzyny Rozsłaniec. Jest to opowieść o nastoletniej matce, która musi zmierzyć się z dodatkowymi obowiązkami stojącymi w konfrontacji do praw młodego wieku. . Zdjęcia zrealizowano w Warszawie, ale i w Elblągu[ fotografia].

Ziemia Kujawsko – Pomorska.

&. Czasami można spotkać określenie, że “Wśród nocnej ciszy” z 1978 roku to najlepszy polski kryminał. To przesada, ale niezbyt duża. Tadeusz Chmielewski udowodnił tym filmem, że ma dobrą rękę zarówno do komedii, jak i poważniejszych produkcji. Pomagają mu w tym doskonali aktorzy, jak Tomasz Zaliwski, Henryk Bista oraz Halina Kowalska i Teresa Lipowska. Zdjęcia ukazują nam plenery bydgoskie[ nabrzeże Brdy – fotografia, Wyspa Młyńska, Wenecja Bydgoska, ulica pod Blankami] oraz toruńskie[ ulice Ciasna i Rybaki oraz kościół Najświętszej Marii Panny na Starym Mieście]. Operatorzy pracowali również we Wrocławiu i w Warszawie.

&. Spośród 21 odcinków serialu “Czterej pancerni i pies” cztery nakręcono w Bydgoszczy. Są to te oznaczone numerami 9, 14,15 i 16. Co najbardziej przyciągnęło tam jego twórców? Otóż sieć wodna, która malowniczo oplata miasto. W odcinkach 15 i 16 zatytułowanych odpowiedni “Wysoka fala” i ” Daleki patrol” widzimy na ekranie rzekę Brdę z Pocztą Główną w tle – fotografia, po tym jak dzielna załoga “Rudego” poprzez zalanie wodą miasteczka Ritzen ułatwia szturm polskim oddziałom.

&. W 2014 roku Maciej Pisarek nakręcił cybernetyczną baśń pt. Dżej Dżej” z Borysem Szycem w roli głównej, który… zakochuje się w głosie z nawigacji GPS. Zdjęcia powstały w Toruniu: na Starym Mieście, w domu przy ul. Bydgoskiej, na moście im. Malinowskiego i w Bydgoszczy: na Śluzie Czyżkówka przy ul. Mińskiej, na rzece Brdzie – fotografia. Inne plenery to Autostrada A 1 na Ziemi Kujawskiej oraz Zagórki koło Słupska.

&. Film “Sąsiedzi” 1969 nakręcono w 25 lat po tragicznych wydarzeniach w Bydgoszczy określanych jako “Krwawa niedziela” . Jego premiera odbyła się też miejsce 3 września, czyli dokładnie w dniu kiedy miały miejsce, tyle że ćwierć wieku później. Uwiecznienia na taśmie filmowej jednego z bolesnych momentów niełatwej historii polsko niemieckiej podjął się Aleksander Ścibor – Rylski, który rok wcześniej nakręcił swój najlepszy film, tyle że utrzymany w tonacji komediowej. Tak, chodzi o “Wilcze echa” – patrz wpis. W “Sąsiadach” zaangażowano cały poczet wiodących aktorów, wystarczy wymienić Jana Machulskiego, Józefa Nowaka, Adolfa Chronickiego czy Eliasza Kuziemskiego. Grają również aktorzy z NRD. Plenerem jest, rzecz jasna Bydgoszcz, m.inn. na ulicy Mostowej – fotografia.

&. “Magiczne drzewo” z 2008 roku jest niby filmem dla dzieci, ale również dorośli widzowie mogą czegoś uniwersalnego się dowiedzieć. Obsada aktorska jest dziecięca i dorosła. W tej drugiej grupie znajdują się takie aktorskie tuzy jak Agnieszka Grochowska, Anna Guzik, Andrzej Chyra i Eryk Lubos. Wśród plenerów rozpoznajemy Bydgoszcz[ m.inn. Wenecję Bydgoską – fotografia], Gdańsk, Gdynię, Szwajcarię Kaszubską, Warszawę i prom “Pomerania”. Film odniósł wielki sukces w wielu krajach świata. Można? Można.

&. Rzadko zdarza się, by w obsadzie filmu brak było “nazwisk” A tak jest właśnie w przypadku filmu “Negatyw“, który wyreżyserował w 2022 roku Robert Wichrowski. Czy to dobrze, że nie ma w wykazie aktorskiej nikogo z tych, którzy nie schodzą wręcz z ekranu? Każdy widz sam musi sobie odpowiedzieć na to pytanie. Film jest opowieścią o fotografie, który jadąc na pogrzeb ojca wraca pamięcią do przełomowych momentów w życiu. Zdjęcia w dużym stopniu nakręcono w Bydgoszczy , na ekranie widzimy Stary Rynek, bulwary nad Brdą, dworzec PKP – fotografia, ul. Mostową, zakłady “Pesa” przy ul. Zygmunta Augusta czy Fordon, a ponadto pobliskie Ostromecko.

&. Choć od ekranizacji książki Zbigniewa Nienackiego “Pan Samochodzik i templariusze“[ 1971] minęło już prawie pół wieku wciąż wiele osób chętnie wraca do tego udanego serialu, tym bardziej, że tytułową rolę odtwarzał Stanisław Mikulski. Obok niego wystąpiła plejada gwiazd polskiego kina, jak  prześliczna Ewa Szykulska, autoironiczna Danuta Szaflarska, profesjonalna Alina Janowska, obsadzony nietypowo Michał Szewczyk, cudzoziemsko perfekcyjny Tadeusz Gwiazdowski i jak zwykle w formie Lech Ordon. Serial nakręcono w Malborku, Radzyniu Chełmińskim[ kościół i zamek]  i w kościółku w Okoninie[ fotografia].

&. Wiele osób jest przekonanych, że kultowy film “Prawo i pięść“[ 1964]  był realizowany zgodnie z fabułą na Ziemiach Odzyskanych. Właśnie, że nie. Głównym plenerem było Stare Miasto w Toruniu, w tym Rynek Nowomiejski[ fotografia]. Poza tym realizatorzy ustawili kamerę w Koronowie, Ciechocinku i Chełmży. Do niebywałego sukcesu tego obrazu przyczyniła się również wyborna gra aktorów, w tym Gustawa Holoubka, Wiesława Gołasa, Zofii Mrozowskiej, Zdzisława Maklakiewicza i Jerzego Przybylskiego. Ale chyba najwięcej dla utrwalenia w pamięci widzów  tego filmu zrobiła  przepiękna ballada Agnieszki Osieckiej zaśpiewana przez Edmunda Fettinga.

&. Od wojny mija już prawie 80 lat, a twórcy wciąż sięgają po jej wątki. Tak też jest w przypadku filmu  “Filip” z 2022 roku w reżyserii Michała Kwiecińskiego  W roli głównej – młodego Żyda, który próbuje ocalić życie wbrew temu, co się dzieje dookoła niego – pojawia się Eryk Kulm, towarzyszą mu aktorzy zagraniczni i polscy, a wśród nich Hanna Śleszyńska i Robert Więckiewicz. Zdjęcia realizowano na Dolnym Śląsku[ Wrocław, Jelenia Góra, Bożków] oraz w Toruniu[ fotografia].

&. W połowie lat 80.XX wieku filmowcy mogli zaprezentować trochę inne spojrzenie na tzw. umacnianie władzy ludowej w latach 40. Dowodem na to jest film Wojciecha Wójcika “Sam pośród swoich“. Tutaj żołnierze z lasu  nie są ” zaplutymi karłami reakcji”, a jedynie ludźmi błądzącymi, którzy nie odczytują ducha czasu. Pojawia się nawet scena aresztowania byłego żołnierza AK służącego w Ludowym Wojsku Polskim. Głównego bohatera sugestywnie zagrał Jan Jankowski, dobre role stworzyli też Artur Barciś, Jerzy Trela i Janusz Bukowski. Miejsce realizacji miejskich sekwencji to Toruń[ fotografia], te pozostałe powstały prawdopodobnie na Ziemi Łódzkiej.

&. Któż nie zna znakomitej komedii “Wiosna, Panie sierżancie“[ 1974] w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego! Gorzej, jeżeli chodzi o lokalizację filmowego miasteczka o nazwie Trzebiatów. Otóż to nadwiślańska Nieszawa[ fotografia] w województwie kujawsko – pomorskim, która do dzisiaj nie straciła swego prowincjonalnego charakteru i od czasu do czasu gości kolejne ekipy filmowe. Film podbił serca widzów nie tylko ujmującymi plenerami i dobrym scenariuszem, ale przede wszystkim grą wybitnych aktorów: Małgorzaty Pritulak, Józefa Nowaka, Tadeusza Fijewskiego i Jana Himilsbacha.

&.Tytuł jest długi, i nieco zawiły, ale sam film prosty i przyjemny w odbiorze. Mowa o dziele “Excentrycy czyli po słonecznej stronie ulicy“, który w roku 2015 nakręcił Janusz Majewski.  Otóż w latach 60.XX wieku do Polski wraca z Anglii emigrant wojenny i przywozi ze sobą Bentleya. Szybko doprowadza do powstania zespołu muzycznego i przy okazji wplątuje się w historię kontrwywiadowczą. Fabuła raczej jest mało realistyczna, ale strawna, co jest zasługą aktorów: Macieja Stuhra, Wojciecha Pszoniaka, Wiktora Zborowskiego oraz Sonii Bohosiewicz i Anny Dymny. Brawa należą się zwłaszcza dwóm paniom, które w swoich rolach wspięły się na szczyty talentu aktorskiego: Soni Bohosiewicz i Annie Dymie. Film powstał głównie w uzdrowiskowych plenerach Ciechocinka, w Nieszawie[ fotografia], a ponadto w Jabłonnie .

&.Głównym miejscem akcji  “Ziarna prawdy”[ 2015] Borysa Lankosza jest Sandomierz, tam też nakręcono większość zdjęć  tego filmu kryminalnego z wątkiem historycznym. Za plenery posłużyły też inne miejsca, jak Warszawa, Lublin, Otwock, i Chełmno[ fotografia]. Oprócz trzymającej w napięciu fabuły, atutem filmu są aktorzy: Magdalena Wałach, Iwona Bielska, Robert Więckiewicz, Krzysztof Pieczyński, Lech Dyblik i Joachim Lamża.

&. Tytuł filmu brzmi “Jestem“. Tak po prostu. Niby banał lecz rzecz idzie o przedwczesne zmagania z życiem jedenastoletniego chłopaka[ Piotr Jagielski], którego nieodpowiedzialna matka[ Edyta Jungowska] oddała do domu dziecka, skąd ucieka na barkę. I musi sobie poradzić w nieprzyjaznym i obojętnym świecie. Na ekranie dominują młodzi aktorzy, z tych starszych wymienić należy Pawła Wilczka, Janusza Chabiora i Przemysława Bluszcza. Opisywany dramat Doroty Kędzierzawskiej z 2005 roku nakręcono w Chełmnie[ fotografia], Toruniu i Świętochłowicach Śląskich.

&. Tytuł filmu Doroty Kędzierzawskiej brzmi bardzo optymistycznie “Jutro będzie lepiej“. Treść raczej podobnie, gdyż uhonorowano go 10 nagrodami na festiwalach, w tym w Berlinie i Moskwie. Jest to opowieść o bezdomnych rosyjskich  dzieciach zmierzających do Polski po lepsze życie. Obsada jest głownie rosyjska, ze strony polskiej na uwagę występ Stanisława Sojki. Zdjęcia powstały w Polsce, a dokładniej w województwie podlaskim oraz kujawsko – pomorskim: w Toruniu oraz na stacji Aleksandrów Kujawski – fotografia.

Ziemia Łódzka.

Plenery filmowe Łodzi i Piotrkowa Trybunalskiego zamieszczone są w oddzielnym wpisie.

&. Kolejne pokolenia widzów oglądają z przyjemnością uroczą komedię “Rzeczpospolita babska” , którą w 1969 roku wyreżyserował Hieronim Przybył. Akcja toczy się na tzw. Ziemiach Odzyskanych, ale film w całości nakręcono na Ziemi Łódzkiej. Na siedzibę ekipy męskiej, kierowanej przez Jana Machulskiego wybrano pałac w Wolborzu[ fotografia], z kolei  panie pod wodzą Aleksandry Zawieruszanki ulokowano w pobliskich Bogusławicach, zaś odpowiednie wnętrza znaleziono w Łodzi. Sceny kolejowe nakręcono na stacji Wykno. Na planie zgromadzono wielu wybitnych aktorów, wystarczy wymienić Irenę Karel, Elżbietę Starostecką, Bogusława Sochnackiego i braci Damięckich.

&. Film “Biłek” z 1981 roku opowiada historię byłego kawalerzysty, który jednocześnie traci  konia o imieniu Biłek oraz wartościowy obraz, który bez jego zgody sprzedaje bratanica z miasta. Dwa elementy, które nadawały sens jego życiu na starość. W rolach głównych podziwiamy Andrzeja Szalawskiego, Ryszardę Hanin, Grażynę Barszczewską i Gustawa Lutkiewicza. Zdjęcia nakręcono najprawdopodobniej na Ziemi Łódzkiej, m.inn na terenie zabudowań Stada Ogierów w Bogusławicach – fotografia.

&.Na początku lat 70.XX wieku serial “Doktor Ewa” cieszył się dużą popularnością wśród telewidzów. Opowiadał historię młodej lekarki, która na miejsce swej praktyki wybrała małą miejscowość. Tą miejscowością było Poświętne, gdzie do dziś można zobaczyć stylowy budynek, który “zagrał” ośrodek zdrowia[ fotografia]. W rolę tytułowej bohaterki wcieliła się Ewa Wiśniewska, a partnerowała jej Jolanta Lothe jako pielęgniarka. Oprócz nich przez 9 odcinków przewinęło się mnóstwo innych znanych aktorów, jak Franciszek Pieczka, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting czy Igor Śmiałowski.

&. Jednak Poświętne znane jest najbardziej z innego filmu, a mianowicie “Jak rozpętałem II wojnę światową” w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego. W miejscowości oraz jej okolicach nakręcono prawie w całości III część “Wśród swoich”. To tu Franciszek Dolas ląduje na spadochronie na drzewie w pobliżu kościoła pod wezwaniem świętych Filipa i Jana Chrzciciela. Wprawdzie filmowy dąb nie przetrwał do naszych czasów, ale pobliska dzwonnica[ fotografia] jest wciąż taka sama.

&. Film “Hubal” z 1973 roku jest z pewnością wzorem filmu wojennego, ale nie tylko takiego. Przyciąga dynamiczna akcją, znakomitą muzyką i świetnym aktorstwem. Dla Ryszarda Filipskiego okazał się przepustką do wielkiej sławy. Ba, dla wielu ludzi on po prostu był Hubalem i długo go tak nazywali. Reżyser, Bohdan Poreba, zadbał o to, by część zdjęć nakręcono tam, gdzie działał ze swym odziałem major Henryk Dobrzański, a więc w Anielinie oraz w bazylice Poświętnem[ fotografia]. Niektóre sceny filmowano też w Łodzi i Sulejowie.

&. “Historia kina w Popielawach” z 1998 roku jest próbą sięgnięcia do wspomnień reżysera Jana Jakuba Kolskiego. Opiera się w tym na sprawdzonych aktorach, jak Krzysztof Majchrzak, Franciszek Pieczka, Jan Nowicki, Maria Gładkowska  i Grażyna Błęcka – Kolska. Na wartość filmu pracują też ci mniej znani, przynajmniej wtedy, jak Bartosz Opania czy  Mateusz Saniternik. Piękne zdjęcia plenerowe powstały na Ziemi Świętokrzyskiej, ale też Łódzkiej, np. przy kościele Filipinów w Poświętnem – fotografia oraz w samej Łodzi: przy ul. Kopernika i na przejeździe kolejowym przy ul. Tymienieckiego.

&. Również inny kościół w Poświętnem – pod wezwaniem Świętego Józefa – służył za  plener filmowy[ fotografia] w kilku produkcjach. Poza wspomnianą powyżej komedią “Jak rozpętałem II wojnę światową” były to ” “Czerwone i białe” Pawła Komorowskiego. “Bitwa warszawska” Hoffmana oraz “Katyń” w reżyserii Andrzeja Wajdy. Tu właśnie nakręcono sceny w szpitalu polowym, do którego trafia żona jednego z oficerów Anna grana przez Maję Ostaszewską.

&. “Mój drugi ożenek” z 1963 roku to film trafnie oddający panujący przez wieki na polskiej wsi głód ziemi. I biedę, której doświadczała większość chłopów. Polepszyło się w latach 70.XX wieku za rządów Gierka, który zniósł tzw. obowiązkowe dostawy. A na dobre, kiedy Polska weszła do UE i zaczęły się dopłaty. W dawnych mrocznych czasach często jedynym sposobem na poprawienie sobie bytu był dobry ożenek, o czym opowiada ten film w znakomitej obsadzie: Ewa Wawrzoń, Katarzyna Łaniewska, Mariusz Dmochowski czy Ryszard Ronczewski. Zdjęcia powstały w województwie łódzki, m.inn w Inowłodziu i przy kościele Św. Józefo w Poświętnem – fotografia.

&. Choć twórcy serialu “Czterej pancerni i pies” kręcili go w wielu miejscach w Polsce, to jednak najwięcej scen powstało w Żaganiu i jego okolicach, gdzie stacjonowała jednostka pancerna, mająca do swojej dyspozycji czołgowy poligon. Poza tym wykorzystywano plenery Dolnego Śląska, Pomorza, oraz Ziemi Łódzkiej, jak np. w  odcinku  14 “Czerwona seria” zrealizowanym  m.inn. w Tomaszowie Mazowieckim, Raduczu i w Spale. Właśnie spalski most[ fotografia] pokonuje Tomasz Czereśniak pod plandeką działa, kiedy zmierza z meldunkiem przez front do polskiej armii.

&. Wprawdzie akcja filmu “Sławna jak Sarajewo” [1987] toczy się na Górnym Śląsku jednak dużo zdjęć wykonano na Ziemi Łódzkiej, m.inn. w Spale[ fotografia], na stacji kolejowej Dęba Opoczńska i gminie Poświętne. Poza tym plenerem były Beskidy. Film został chłodno przyjęty przez krytyków, ale ponoć publiczność była odmiennego zdania i produkcja opłaciła się. Fabuła jest mocno dyskusyjna, więc raczej przyczynili się do tego aktorzy: Maria Probosz, Joanna Bartel, Witold Pyrkosz, Andrzej Kozak i  Leon Niemczyk. Usłyszeć tez można zza ekranu głos Franciszka Pieczki.

&.Zbigniew Kuźmiński ma na koncie całkiem udane filmy, jak np. “Nad Niemnem”, ale i ma też propagandowe gnioty w stylu “Drugiego brzegu” z 1962 roku. Treścią są perypetie działaczy komunistycznych przed wojną, przedstawianych jako prawdziwi patrioci, choć wiadomo, że Komunistyczna Partia Polski była bardziej zorientowana na ZSRR, niż na II RP. Nic więc dziwnego, że jej członków  ścigała policja. W roli szlachetnego działacza wystąpił Józef Nowak, a partnerują mu Alicja Pawlicka, Halina Mikołajska, Franciszek Pieczka i Witold Pyrkosz. Zdjęcia powstały na Górnym Śląsku, nad Pilicą oraz w Spale[ fotografia].

&. W 1989 roku Ryszard Ber nakręcił pięcioodcinkowy serial “Kanclerz” opowiadający losy Jana Zamoyskiego. W rolę tytułową wcielił się Marcin Troński, poza tym wystąpili Danuta Kowalska, Maria Gładkowska, Krzysztof Kolberger, Jerzy Kamas, Zdzisław Wardejn, Juliusz Lubicz – Lisowski  i Jerzy Kryszak. Niestety, w trakcie realizacji  zrobiono coś, co wydawałoby się niemożliwe, czyli nie wykorzystano architektury  Zamościa. W kadrze pojawiają się za to różne miejsca w  Ziemi Łódzkiej, takie jak Klęk, Piotrków Trybunalski i romański kościółek w Inowłodzu[ fotografia]. Wytłumaczenie jest raczej proste: oszczędności. Otóż film realizowała Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi, w czasie ogromnego kryzysu końca lat 80.XX wieku, a plenery podłódzkie były na wyciągnięcie ręki.

&. Miłośnicy filmów akcji raczej powinni sobie odpuścić pozycję zatytułowaną “Tabu” z 1987 roku. No chyba że lubią też kino najwyższych lotów. A takie jest właśnie dzieło Andrzeja Barańskiego. Ozdobą fabuły – czy też jej braku wedle niektórych – jest genialna muzyka[ Zygmunt Konieczny] oraz świetne zdjęcia[ Krzysztof Ptak]. No i znakomite aktorstwo. A rzadko się zdarza, by w w 100 minutowym filmie zagrało tylko 6 aktorów! Jakby tego było mało, przeważnie milczą. A mimo to, a może dlatego,  film wznosi na wyżyny X Muzy. Gdzie go kręcono? Jest tylko jeden pewnik: kościół Świętego Idziego w Inowłodzu [ fotografia]. Wielokrotnie pokazywana jest wioska o nietypowej, jak na Polskę architekturze – wybitnie skandynawskiej. Być może więc, że zdjęcia zrealizowano w Finlandii, jako że pierwowzór literacki jest autorstwa fińskiego pisarza. Ale tam byłoby drogo. Zbyt drogo, jak na biedę drugiej polowy lat 80. XX wieku. Przypuszczam więc, że znaleziono odpowiednie plenery w którejś z republik bałtyckich ZSRR[ Estonia bądź Łotwa] –  albo w skansenie, albo w autentycznej wsi.

.

&. Inny film Andrzeja Barańskiego – “Horror w Wesołych Bagniskach” –  jest również bardzo trudny do odszyfrowania, jeżeli chodzi o plenery filmowe. Jest wprawdzie jeden obiekt, który by to umożliwiał, a mianowicie pałac, jednak nie udało mi się, nawet po obejrzeniu kilkuset zdjęć, natrafić na właściwy obiekt. Są podobne – z tzw. wielkim porządkiem w portyku, z kolumnami jońskimi, półokrągłymi drzwiami wejściowymi, jednak reszta się nie zgadza. Nic nie dała również kwerenda w Internecie. A szkoda, bo za tym nieadekwatnym tytułem kryje się bardzo wartościowa produkcja: z pięknymi zdjęciami, wybornym aktorstwem oraz nastrojową muzyką. Trudno też orzec, gdzie zrealizowano zdjęcia wielokrotnie pokazywanych bagien – może w rozlewiskach Biebrzy, a może w Kampinosie, a może jeszcze gdzie indziej[ fotografia].

&. Dworzec kolejowy w Skierniewicach znajduje się przy torach tzw. Kolei – Warszawsko – Wiedeńskiej wybudowanej w 1845 roku. Miłośnikom twórczości Prusa, Hasa i Bera kojarzy się przede wszystkim z “Lalką”, bo to tu Stanisław Wokulski przeżył zwrot w swoim postrzeganiu Izabeli Łęckiej. Na pamiątkę tego na peronie ustawiono pomnik[ fotografia] poświęcony bohaterowi najlepszej polskiej powieści pozytywistycznej. Warto jeszcze pamiętać, że z tego peronu odjeżdża Lucy Zuckerowa w “Ziemi Obiecanej| Wajdy, tak brawurowo zagrana przez Kalinę Jędrusik w 1974 roku. Peron pojawia się także w filmie “Gorączka”[ 1980] w reżyserii Agnieszki Holland, a pobliska parowozownia w “Wołyniu” Smarzowskiego.

&. Serial kryminalny “07 zgłoś się” emitowany w telewizji w latach 1976 -87 gromadził miliony widzów przed ekranami. I do dziś ma swoich fanów. Nic dziwnego, bo wcześniej nie było podobnej produkcji – z wartką akcją, świetnie dobranymi aktorami, wnikliwymi obserwacjami różnych środowisk społecznych, no i z dystansem, a czasem żartem względem powszechnie nielubianej milicji. W sumie przez te 13 lat  zrealizowano 21 odcinków, w których główny bohater, Sławomir Borewicz, zagrany brawurowo przez Bronisława Cieślika nie tylko przesiadł się z Fiata 125 na Poloneza, ale również zdążył się trochę zestarzeć. Serial kręcono głównie w Polsce, ale epizodycznie także w Nowym Jorku, Szwajcarii, NRD i na promie “Rogalin” na Bałtyku. Kamerę ustawiano w większych i mniejszych miejscowościach – np. odcinek 9, pt. “Rozkład jazdy” [1979] częściowo sfilmowano w Łowiczu[ fotografia].

&. “Ojciec królowej” z 1979 roku to  typowy film z gatunku “płaszcza i szpady”. Aktorzy w kostiumach, pojedynki, konne gonitwy oraz miłość głównych bohaterów. Reżyser Wojciech Solorz osadził akcję w Rzeczypospolitej pod koniec XVII wieku opierając się na scenariuszu Jerzego Stefana Stawińskiego. Na ekranie swoje talenty pokazuje cały sznur ówczesnych gwiazd jak : Dorota Pomykała, Anna Seniuk, Jan Englert, Ignacy Machowski i  Edmund Fetting. Jako król Jan III Sobieskiego wystąpił Mariusz Dmochowski, do którego ta rola przylgnęła na dobre. Plenery wybrano stosownie do epoki. Są to zamki w Pszczynie i Wiśniczu Nowym, pałac w Wilanowie, katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Łowiczu[ fotografia], karczma w Zawadzie pod Dębicą.

&. Pałac w Nieborowie, należący przez blisko 200 lat do rodziny Radziwiłłów szczęśliwie w całości i z wyposażeniem przetrwał II wojnę światową. W przeciwieństwie do wielu innych rezydencji magnackich. Utworzono tu więc muzeum i zaczęto wykorzystywać jako plener filmowy. Rozpoczął Andrzej Wajda filmem “Lotna”[ 1959], potem zaglądali tu różni reżyserzy, w tym międzynarodowi. W 1977 roku kręcił tu również Ryszard Ber sceny do serialu “Lalka” według Prusa. No tak, z tym tematem i epoką to miejsce idealne. Poza tym historię Izabeli Łęckiej i Stanisława Wokulskiego, Ignacego Rzeckiego i innych  nagrywano rzecz jasna w Warszawie, ale i Łodzi, Wrocławiu, Piotrkowie Trybunalskim, Janowcu i Czerwińsku. Serial okazał się nad wyraz udany i tylko rozstrzygnięciu widzów należy pozostawić to, czy bardziej podał im się od adaptacji Wojciecha Hasa sprzed dekady. Mi tak, chociaż bardzo lubię i cenię Hasa.

&. Film “Lotna” z 1959 roku zupełnie wyłamał się z obowiązującego kanonu polskich filmów wojennych, zwłaszcza przedstawiona tam scena ataku kawalerii na czołgi. Ale na pewno sprowokował do dyskusji. I krytyków, i widzów. Do dziś jest jednym z najważniejszych obrazów tzw. Polskiej Szkoły Filmowej. Andrzej Wajda przedstawia w nim losy pięknego konia o imieniu Lotna , którego kolejni użytkownicy giną, a mimo to wciąż są następni chętni… W tym wybitnie męskim filmie dominują aktorzy[ Jerzy Pichelski, Mieczysław Łoza, Jerzy Moes] zaś panie [ Bożena Kurowska, Irena Malkiewicz, Halina Buyno – Łoza] są na drugim planie. Wykorzystane plenery to okolice Zegrzynka, Wolborza, Serocka oraz pałac w Nieborowie[ fotografia].

&. Jak to się dzieje, że pierwszy film  uchodzi za  jedną z najlepszych komedii w polskiej kinematografii, a drugi – nakręcony przez tego samego reżysera, z niemal identyczną obsadą pozostawia niesmak i niedosyt? Nie znam prostej  odpowiedzi na to pytanie. A chodzi o sequel “Złoto dezerterów” z 1998 roku, będący kontynuacją wcześniejszych o kilkanaście lat “C.K. Dezerterów”. Tym razem zdjęcia zrealizowano na terenie Polski, a dokładniej w pałacu w Nieborowie[ fotografia], w Warszawie i Krakowie[ ulice Różana i Wyspiańskiego, okolice Kopca Kościuszki, Wawel] . Co ciekawe, choć część akcji toczy się w Łodzi, ekipa nie pojawiła się w tym mieście.

&. ” Wielka miłość Balzaka“[1973]  to serial zrealizowany wspólnie przez ekipy polską i francuską pod kierunkiem reżysera Wojciecha Solarza. Z wielkim rozmachem, przy zaangażowaniu kilkuset aktorów i ze zdjęciami w wielu miejscach Europy, m.inn. w ZSRR, Francji i Polsce, gdzie kręcono zdjęcia w dawnych rezydencjach szlacheckich: Walewicach, Jabłonnej, Wilanowie, Nieborowie i pobliskiej Arkadii[ fotografia]. Rolę Balzaka powierzono aktorowi znad Sekwany, Pierre Meyrand, zaś Eweliny Hańskiej – Beacie Tyszkiewicz. Oprócz nich wystąpili licznie wykonawcy z Francji, a także Polski, jak Halina Kossobudzka, Alicja Bobrowska, Maria Wachowiak Zdzisław Mrożewski, Witold Dębicki, Jerzy Cnota.

&. Dla tego filmu wymyślono tytuł “Szerokiej drogi, kochanie“, ale trafniejszy byłby “Gra pozorów”, gdyż główni bohaterowie udają kogoś innego. Lekarz i pielęgniarka chcą uchodzić za małżeństwo, gospodarz podaje się z opiekuna siostrzenicy, zaś człowiek przedstawiający jako dziennikarz jest zwykłą szują. Reżyser Andrzej Piotrowski zaangażował czołówkę polskiego aktorstwa początku lat 70.XX wieku – Małgorzatę Niemirską, Wieńczysława Glińskiego, Witolda Pyrkosza i Leona Niemczyka. Po raz drugi na ekranie pojawia się również Anna Dziadyk, która wkrótce zasłynie pod innym : Dymna. Niezmiernie trudno jest określić miejsce kręcenia zdjęć, poza jednym wyjątkiem, a mianowicie Wąwozem Chłapowskim pod Władysławowem. Reszta jest nieznana, gdyż brak jest charakterystycznych obiektów czy miejsc. Nic nie podpowiada też jeden z wielu jeszcze starych wiatraków, jak ten z fotografii. Jednak pewne elementy pozwalają przypuszczać, że film w znakomitej większości powstał na Ziemi Łódzkiej.

&. “Arizona w mojej głowie” z 2014 roku to film dla szukających w kinie subtelnych nastrojów i niezrażających się, że aktorzy ważą każde słowo. Za to przed ekranem nie powinni zasiadać miłośnicy szybkiej akcji i gotowych odpowiedzi na każde pytanie. Twórcy[ ekipa szwajcarsko – polska] pokazują brzydką Polskę z przegranymi ludźmi. Zdjęcia[ bardzo dobre!] zrealizowano na Ziemi Łódzkiej, w części na terenach popegeerowskich[ fotografia]. Wykorzystano plenery gmin Parzęczew, Głowno, Warta. Kamera filmowała też w sklepie Kaufland w Konstantynowie, kopalni elektrowni w Bełchatowie, na drodze Rogowiec – Chabielice, we wsi Gajówka – Parcel oraz w Łodzi: w  Muzeum Przyrodniczym Uniwersytetu Łódzkiego, Zespole Szkół przy ul. Wareckiej 41.

Wielkopolska.

&. Najstarsze miasto w Polsce, czyli Kalisz[ fotografia] nie ma zbyt wielkiej popularności wśród filmowców, jednak już w 1950 roku zawitała tu ekipa, by zrealizować film, utrzymany w stylistyce i tematyce epoki, a mianowicie “Dwie brygady” wyreżyserowany przez 5 osobowy kolektyw reżyserski, z którego później największą sławę zdobył Janusz Nasfeter. Do grona aktorów zaangażowano zarówno tych starszych, z doświadczeniem, jak Hanka Bielicka, Kazimierz Opaliński i Ludwik Sempoliński, jak i młodszych: Andrzej Łapicki, Tadeusz Łomnicki czy Bogusław Sochnacki, który tu właśnie zadebiutował na dużym ekranie.

&. Tylu zachodnich dziennikarzy dało się oszukać, że Związek Radziecki to taki wspaniały kraj, gdzie wszyscy są szczęśliwi i mają jedzenia w bród. Ale nie Gareth Jones. On poznał prawdę o Wielkim Głodzie na Ukrainie, i ujawnił ją. O bohaterskim dziennikarzu z Walii [ w tej roli James Norton], dla którego najbardziej liczyła się prawda, opowiada film “Obywatel Jones” z 2019 roku. Puenta jest bardzo gorzka, niestety  oparta na faktach. W ostatecznym rozrachunku górą jest Zło: kłamca  Walter Duranty wygrywa, dostaje nagrodę Pulitzera i dożywa spokojnie wieku 74 lat, zaś Jones przegrywa, bo jego prawda nie znajduje uznania, a on sam ginie jako trzydziestolatek – najprawdopodobniej z rąk NKWD .  Reżyserka tego znakomitego filmu, Agnieszka Holland w poszukiwaniu planów zdjęciowych wędrowała z ekipą po Polsce: Pyskowice, Dabrowa Górnicza, Katowice[ ul. Mickiewicza3, Plac Sejmu Śląskiego, Urząd Wojewódzki przy ul. Jagiellońskiej 25], Sosnowiec[ Pałac Dietla], Kraków[ ul. Zybilkiewicza, Urząd Miejski] Warszawa, Brzesko [ Pałac Goetz], Kalisz – fotografia] oraz Szkocji[ Edynburgu, Anstruther, Leven i St Andrews] i Ukrainie[ Kijów, Charków].

&. W latach 60. XX wieku pojawiło się kilka utrzymanych w lekkim tonie filmów sportowych. Jednym z nich jest “Zawsze w niedzielę” [1965] wyreżyserowany przez Ryszarda Bera. Składa się z trzech nowel, z których dwie pierwsze to błahe komedyjki. Ale za to trzecia! Toż to prawdziwa satyra, wyśmiewająca działaczy na prowincji uwikłanych w polityczne układy. Pachnie wręcz zamachem na podstawy ustrojowe. Aż dziw bierze, że cenzor nie użył nożyczek. Pierwszą z opowieści, piłkarską, nakręcono głównie na Stadionie Ludowym w Sosnowcu. W drugiej, lekkoatletycznej, akcja dzieje się na stadionie w Kaliszu przy ul. Łódzkiej oraz na stacji kolejowej Łódź Chojny. Aby nakręcić tę trzecią, kolarską, ekipa musiała się trochę przemieszczać po centralnej i południowej Polsce. Część zdjęć zrealizowano w Kaliszu, a mianowicie przy Placu Świętego Józefa[ fotografia], przy ul. Kolegialnej i w słynnej fabryce fortepianów. Inne w Bielsko – Białej, a dokładniej na Placu Chrobrego, przy ul. Zamkowej i na ówczesnym stadionie Bialskiego Klubu Sportowego przy ul. Rychlińskiego. Zaś zdjęcia z wyścigu powstały na drogach Beskidu Żywieckiego i Śląskiego.

&. Stary, nostalgiczny Kalisz[ fotografia] sprzed półwiecza można oglądać w filmie “Piękny był pogrzeb, ludzie płakali” z 1967 w reżyserii Zbigniewa Chmielewskiego. Widać tu wiele zaułków i obiektów miasta nad Prosną – w tym kościół Św. Józefa[ zdjęcie]. Bohaterem jest niesłusznie oskarżony i uwięziony człowiek. Po odbyciu kary wraca do swojego miasta i stara się wyjaśnić, kto spowodował jego dramat. Prawda wychodzi na jaw, ale nie jest ona wygodna dla niego samego, i dla ludzi, którzy mu kiedyś byli bliscy. W roli głównej wystąpił Janusz Sykutera, dziś zapomniany, choć kiedyś dość popularny i chętnie obsadzany.

 

Pomorze Zachodnie.

&. W 1963 roku w filmie Jana Rybkowskiego “Naprawdę wczoraj” w rolach głównych wystąpiła pierwsza romantyczna para kina lat sześćdziesiątych, czyli Beata Tyszkiewicz i Andrzej Łapicki. Obok nich zagrali równie dobrzy i sławni aktorzy, jak Gustaw Holoubek, Aleksander Fogiel, Jan Kobuszewski czy Wiesław Gołas. To sprawia, że film ogląda się z przyjemnością nawet po wielu latach, tym bardziej, iż scenariusz napisał Leopold Tyrmand, a plenery niezbyt się zmieniły i łatwo je rozpoznać. Znaleziono je  częściowo w Warszawie[ Plac Zamkowy, ul. Krakowskie Przedmieście] i w pałacu w Jabłonnej, ale głównie na Wybrzeżu: w Darłowie i jego nadmorskiej części – Darłówku[ fotografia].

&. Myślę, że scenariusz filmu “Skok” z 1967 roku  jest  główną przyczyną klapy tej produkcji. Dlaczego ? Jakiś przypadkowo poznany nad morzem koleś namawia dwóch nastoletnich uciekinierów z domu [ Marian Opania i Daniel Olbrychski] do zrabowania pieniędzy z kasy Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Ci to robią, a inicjator [ Andrzej Gazdeczka] zabiera pieniądze i ucieka. Chłopcy wracają nad morze i w bójce jeden drugiego zabija. Na taką fabułę  nakłada się  gra nieprzekonanych chyba do swych postaci aktorów, tych głównych, i drugoplanowych. Z wyjątkiem Teresy Lipowskiej, która niewiele mówi, ale za to jak wygląda! Nawet jak ktoś radzi sobie z rolą, to i tak całość się nie klei. Aż dziw bierze, że Kazimierz Kutz podjął się realizacji takiego “dzieła”. Nakręcono go w  okolicach Śremu i nad Bałtykiem[ fotografia].

&.Jak się ogląda stare, przedwojenne zdjęcia Kołobrzegu widać na nich piękną, zabytkową zabudowę. Prawie cała obróciła się w gruzy podczas niepotrzebnego w sumie  oblężenia, które miało miejsce w marcu 1945 roku. Opowiada o tym film “Jarzębina czerwona” nakręcony w 1969 roku przez Ewę i Czesława Petelskich. Twórcy zadbali o doborową obsadę aktorską, bo  na ekranie widać m.inn. Władysława Kowalskiego, Ludwika Paka, Stefana Friedmanna  i trzech Andrzejów: Kopiczyńskiego, Antkowiaka i Łapickiego, chociaż tego ostatniego niezbyt szczęśliwie obsadzono w tej właśnie roli . Zdjęcia wykonano w Szczecinie, Białogardzie, Złocieńcu, Okunicy, ale przede wszystkim w samym Kołobrzegu. Do najbardziej widowiskowych scen należy szturm na koszary[ fotografia].

&. Akcja filmu “Album Polski” z 1970 roku toczy się w dwóch płaszczyznach czasowych: pod koniec wojny oraz ćwierć wieku po niej. Ich spoiwem są dwie pary bohaterów powiązanych więzami rodzinnymi typu rodzic – dziecko. W tych rolach występują Jan Machulski, Andrzej Seweryn oraz Barbara Brylska, która odtwarza postacie matki, i córki. W czasach współczesnych przez ekran przewija się panorama Polski w czasie ogromnych zmian społecznych i gospodarczych – widzimy np. budowę elektrowni w Żydowie w pow. koszalińskim. Inne plenery to brzeg Bałtyku, Szczecin, Gdańsk, Wrocław, Kołobrzeg[ fotografia], Miastko, Łękinia,  a także Warszawa, gdzie zdjęcia realizowano przy zbiornikach gazu na Woli.

&.O ile poprzednie filmy historycznie związany były z Kołobrzegiem, o tyle akcja  “Podatku od miłości” z 2018 roku toczy się głównie w Warszawie, zaś miasto nad Parsętą pojawia się jako miejsce pochodzenia głównej bohaterki, zamieszkałej w stolicy, a przyjeżdżającej tu na chrzciny w rodzinie. Odbywają się one w gotyckiej katedrze[ fotografia], przez wiele lat odbudowywanej po zniszczeniach wojennych. Ekipa nie wykorzystała jednak wnętrza świątyni, a jedynie jej otoczenie. W tej sympatycznej komedii romantycznej scenarzyści połączyli ze sobą dwoje zrazu wrogo nastawionych do siebie ludzi, zagranych przez Aleksandrę Domańską[29 l] i Grzegorza Damięckiego[ 51 l]. Ciekawostką jest dość duża różnica wieku między nimi, bo aż 22 lata. No, ale nawet opodatkowana  miłość nie zwraca uwagi na takie drobnostki…

&. Aż wierzyć się nie chce, że “Ucieczka” z 1986 roku to film dyplomowy studenta, a nie któregoś z twórców o szeroko znanym nazwisku. Niemal od początku chce się bić brawo za reżyserię[ Tomasz Szadkowski], aktorstwo[ Adrianna Biedrzyńska, Zbigniew Zamachowski] i muzykę [ Zbigniew Preisner]. Jest to opowieść o dwojgu uciekinierów, pozornie niedobranych, ale w sumie stworzonych dla siebie. Niestety nie na długo. Zdjęcia nakręcono w miejscach trudnych do zlokalizowania, z wyjątkiem  wybrzeża Bałtyku[ fotografia].

&.W 1989 roku można już było nakręcić wolny od cenzury film poświęcony czasom “Solidarności”. O tym właśnie opowiada “Ostatni prom” Waldemara Krzystka. Tytułowy statek, który wpłynął ze Świnoujścia dociera już do Hamburga, gdy do jego załogi dociera informacja o  wprowadzeniu stanu wojennego. Na taką wieść mało kto z pasażerów chce wracać do kraju. Wyjątkiem jest nauczyciel LO, który obiecał to swoim uczniom. Reżyser na plan filmowy zaprosił wiele gwiazd, takich jak Krzysztof Kolberger, Anna Ciepielewska, Dorota Segda, Leon Niemczyk, Igor Przegrodzki czy Artur Barciś. Miejsca realizacji zdjęć to Wrocław i Świnoujście[ fotografia].

Pomorze.

Plenery Gdańska, Sopotu i Gdyni zawarte są w oddzielnym wpisie “Trójmiasto”

&. Film “Yokmok” w reżyserii Stanisława Możdżeńskiego  nie jest zbyt znany i popularny. A niesłusznie, bo całkiem udana produkcja z 1963 roku, opowiadająca historię oficera marynarki, który tuż po wojnie nie ma zaufania do nowych władz do tego stopnia, że ukrywa swoje nazwisko i tożsamość. W roli głównej wystąpił Emil Karewicz, który na ekranie spotyka się ze Stanisławem Mikulskim i jest to jeden z kilku przypadków, kiedy  zagrali razem przed słynną “Stawką”. Swoją rolę życia ma tu Bogdan Baer odtwarzający postać kapitana portu. W żeńskiej obsadzie zobaczymy wystylizowaną na kurę domową Beatę Tyszkiewicz i uwodzicielską Barbarę Modelską. Film nakręcono w Słupsku i Ustce. Sporo scen powstało na Bałtyku[ fotografia].

&. To nic, że serial “Podróż za jeden uśmiech” nakręcono 50 lat temu, bowiem widzowie w każdym wieku wciąż chętnie oglądają przygody Poldka i Dudusia w drodze z Krakowa na Hel. I nic w tym dziwnego, gdyż Stanisław Jędryka z ekipą stworzył dzieło nad wyraz udane, dziś już z pewnością nie do powtórzenia. Duża w tym zasługa aktorów, a pokazała się tam większość tych najpopularniejszych z takimi nazwiskami jak: Alina Janowska, Teresa Szmigielówna, Teresa Iżewska, Zygmunt Kęstowicz, Jerzy Turek, Edmund Fetting, Henryk Bąk, Józef Nowak czy Jan Machulski. Bez względu na to, czy grali duże role czy epizodyczne, wykorzystali swój talent do maksimum, dzięki czemu “Podróż” wciąż zachowuje swą świeżość. I okazała się prorocza, gdy wspomniano o telefonach bez drutu…. Dobrano też starannie plenery kręcąc w Krakowie, Kazimierzu Dolnym, Gdańsku, Sopocie i Kartuzach[ fotografia].

&. Film “Nafta” z 1961 roku w reżyserii Stanisława Lenartowicza pokazuje siłę miłości. To nic, że trzeba dla niej opuścić bezpieczny rodzinny dom, to jeszcze znosić naganne i agresywne zachowanie męża. W głównej kobiecej roli widzimy Teresę Iżewską, tym razem bez charakterystycznego dla niej pazura. Jej partnera – biednego wiejskiego chłopaka, który zatrudnia się u nafciarzy – gra Tadeusz Janczar. Zdjęcia kręcono w okolicach Głogowa oraz nad Bałtykiem, i to w kilku miejscach: na przesmykach między otwartym morzem  a jeziorami przybrzeżnymi oraz w nieustalonych rybackich wioskach – możliwe, że kaszubskich. Ważnym dla akcji plenerem jest też pusta, posezonowa plaża[ fotografia].

 

&.”Kobieta w kapeluszu” z 1984 roku w reżyserii Stanisława Różewicza to film nierówny. Z jednej strony przegadany, i z z dłużyznami, z drugiej prawdziwie poetycki i piękny – aż do zachwytu. Na szczęście są dwa niezmienne i stabilne  filary:  piękna muzyka Jerzego Satanowskiego i fantastyczna gra Hanny Mikuć. Jest po kobiecemu zmienna, ale zawsze przekonująca i powabna. Film w większości nakręcono w Warszawie – niestety kryzysowej, brudnej, z odpadającym tynkiem na brzydkich kamienicach i ulicami zatłoczonymi  maluchami, syrenami i dużymi fiatami. Kamera uchwyciła Aleje Jerozolimskie, ulicę Świętokrzyską, Krakowskie Przedmieście i praski brzeg Wisły na północ od Mostu Gdańskiego. A w finale widzimy brzeg Bałtyku[ fotografia].

&. Teoretycznie film “Tanie pieniądze” z 1985 roku powinien odnieść sukces chociażby ze względu na aktorów. Na planie – tych z ekstraklasy – spotkało się przynajmniej dziesięciu. Okazało się to za mało.  Najpierw przez 22 minuty są nocne zdjęcia: ktoś kogoś bije, albo pije, albo siedzi i patrzy przed siebie. Jak się zrobi dzień nie jest lepiej – akcja nie trzyma się kupy, denerwują dłużyzny i gadające głowy. Jednak jest promyk nadziei, tyle że na inny film, za kilka lat. Trójka bohaterów z “Tanich pieniędzy” : Bogusław Linda, Tomasz Lengren oraz Jolanta Piętek – Górecka wystąpią w najlepszym kryminale lat 80. XX , czyli “Zabij mnie glino”. Film kręcono w dwóch rejonach Polski – na Wybrzeżu[ fotografia] oraz na Ziemi Łódzkiej, tu m.inn. na placu budowy autostrady[ dziś A 1] pod Piotrkowem Trybunalskim.

&. Nawet zaangażowanie najlepszych w kraju aktorów nie przeszkadza w nakręceniu kiczu. Taka sztuka udała się twórcom “Przyspieszenia” z 1985 roku. Co z tego, że w obsadzie są takie tuzy jak Beata Tyszkiewicz, Hanna Stankówna, Grażyna Szapołowska, Krzysztof Kolberger, Jerzy Bończak czy Andrzej Szalawski? Efekt końcowy ma i tak duże szanse na miano najgorszego filmu w polskiej kinematografii. A gdzie zmarnowano taśmę na tę produkcję? W Łodzi i nad Bałtykiem – fotografia.

&. Nad Bałtykiem[ fotografia] powstała też część zdjęć filmu “Zniknięcie” z 2011 roku. Na plus trzeba zapisać nieopatrzone twarze aktorów, na minus dosyć mętną akcję. Reszta zdjęć pokazuje w tle Kraków, Sarbinów, Koszalin i Chłopy.

&. “Jutro idziemy do kina“. I słusznie, bo film Michała Kwiecińskiego z 2007 roku warto obejrzeć. Ze względu na ciekawą akcję, dobrą obsadę[Julia Pietrucha, Katarzyna Gniewkowska, Grażyna Szapołowska, Mateusz Damięcki, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski] oraz starannie dobrane kostiumy z epoki i odpowiadające jej plenery. Zdjęcia powstały w Warszawie[ ul. Krakowskie Przedmieście] , Modlinie, Kazuniu Nowym, Milanówku , na moście kolejowym w Górze Kalwarii oraz nad brzegiem Bałtyku – fotografia.

&. Pusty, nastrojowy Bałtyk po sezonie, malownicze, ale upiorne domy nad morzem  oraz nieradzący sobie z życiem i karierą aktor, który podążając śladem pięknej dziewczyny wplątuje się w intrygę kryminalną. Do tego dochodzi śpiew Anity Lipnickiej i urzekająca muzyka Janusza Stokłosy. To osnowa filmu “Pułapka” z 1997 roku. Reżyser Adek Drabiński  zadbał o dobrą obsadę, angażując takie tuzy jak Marek Kondrat, Leon Niemczyk, Jerzy Bończak, a także Dorotę Pomykałę, Ewę Szykulską oraz aktorkę na dorobku artystycznym Joannę Benda, która doskonale odnalazła się na planie przy uznanych “nazwiskach”. Plenery to Gdańsk, Półwysep Helski[ fotografia], Warszawa i Chicago.

&. Najsłynniejszy i najlepszy polski film kolejowy powstał w zasadzie przypadkiem, gdyż jego reżyser, Jerzy Kawalerowicz przeżył podobną historię, czyli zakwaterowanie nieznających się kobiety i mężczyzny w jednym przedziale wagonu sypialnego. “Pociąg” nie ma słabych stron. Zachwyca aktorstwem [ mistrzowski popis Lucyny Winnickiej, Teresy Szmigielównej, Leona Niemczyka, Zbigniewa Cybulskiego i wszystkich pozostałych], muzyką[ genialna wokaliza Wandy Warskiej], przemyślaną akcją i atrakcyjnymi plenerami. Nakręcono go w Łodzi na stacjach Kaliska i Karolew oraz na Półwyspie Helskim – na stacji Kuźnica[ fotografia]  oraz w Chałupach na plaży. Sceny na cmentarzu powstały zaś w miejscowości Katarzynów pod Koluszkami. Jednak prawie połowę filmu zrealizowano w atelier.

&. Nadano tytuł “Trzeci“, ale kto wie czy nie bardziej odpowiedni byłby “Lekarz małżeństw”. Reżyser Jan Hryniak stworzył film ciekawy i warty obejrzenia, choć na początku wydawać by się mogło, że to tylko kopia słynnego “Noża w wodzie”. Tym razem ten trzeci nie jest młody, tylko stary i nie chce zagrozić stabilności małżeństwa lecz w konsekwencji je uratować. To zasadnicze trio obsadzili: piękna i mądra Małgorzata Cielecka, zapatrzony w karierę, ale w końcu rozumiejący życie Jacek Poniedziałek jako ślubni oraz Marek Kondrat – to ten trzeci, w sumie nie wiadomo kto. Przed nimi droga z Helu do Krakowa, czyli odwrotnie jak młodzi z serialu “Podróż za jeden uśmiech”. Na ekranie widać Hel – fotografia, Zatokę Gdańską, Motławę w Gdańsku, “Plasun Market” w Leśniewicach w gm. Puck, Gniew, drogę Nr 7, Zegrze i Rynek Główny w Krakowie.

&. “Miłość swe humory ma” – jak słusznie twierdzą autorzy słynnej niegdyś piosenki[ zresztą filmowej]. Bo zamiast połączyć uczuciem młodego chłopaka z wolną panna, to każe mu pokochać  mężatkę. Oto treść filmu “Niech żyje miłość” Ryszarda Bera. W rolach głównych widzimy Katarzynę Walter, Marka Probosza, Bronisława Pawlika, Marcina Trońskiego. Twórcy wykorzystali plenery w Warszawie, Gdańsku oraz na Helu, m.inn. na stacji kolejowej – fotografia.

&.”Futro z misia“. Co poszło nie tak? Zaangażowano aktorów odpowiednich do komedii kryminalnej. Cezary Pazura, Michał Milowicz, Mirosław Zbrojewicz oraz Olaf i Edward Lubaszenko  to  nawet nie I I liga tylko ekstraklasa. Inni też wypadli dobrze. Scenariusz ? Też nie jest najgorszy. Co zatem nie wypaliło? Może nadmierna dosłowność zamiast subtelnej aluzyjności, przez co pastisz gatunkowy jest zbyt czytelny. Film bywa śmieszny, choć do klasyki w polskiej kinematografii na pewno nie dołączy. Kręcono go w Tczewie, m.inn. na i przy słynnych mostach nad Wisłą – fotografia, Zakopanem, w Szczecinie, Warszawie[ Powiśle], a także w Łomiankach i okolicach Modlina.

&.Po obejrzeniu filmu “O dwóch takich, co nic nie ukradli” zadaję sobie pytanie: Co tam robią Marzena Trybała, Ewa Kasprzyk, Piotr Fronczewski czy Jerzy Binczycki? Na chleb nie mieli?! Film jest niby satyrą na stosunki panujące na prowincji, tylko gdzie takie są ? Wszystko przerysowane, niesmaczne, nakręcone bez polotu, składu i ładu . Pisać więcej? Zdjęcia zrealizowano w Pucku, Władysławowie – fotografia, przy latarni morskiej w Jastarni, na Bulwarze Nadmorskim i Klifie Orłowskim w Gdyni oraz na  drodze krajowej Nr 6.

                                                                                                                Marek Marcola